نگاه کن که غم درون دیده ام

چگونه قطره قطره آب می شود

چگونه سایۀ سیاه سرکشم

اسیر دست آفتاب می شود

نگاه کن

تمام هستیم خراب می شود

 

"فروغ فرخزاد"

مطالعه "کلیه" ها

تست اسکن کلیه برای چه صورت می گیرد؟

اسکن کلیه یک آزمایش تشخیصی است که برای دستیابی به آناتومی، عملکرد و جریان خون در کلیه ها ، صورت می گیرد.

 

کلیه ها در کجا قرار دارند؟

کلیه ها درون قسمت میانی پشت در دو طرف ستون فقرات کمری قرار گرفته اند. کلیه راست کمی پایین تر از کلیه چپ است. هر کدام از کلیه ها با مثانه مرتبط اند که خود مثانه درون استخوان پوبیس (Pubic) قرار دارد. لوله های اتصال دهنده کلیه به مثانه حالب نام دارد. مثانه نیز با مجاری پیشاب به بیرون بدن راه پیدا می کند که ادرار از طریق آن دفع می شود.

 

آمادگی قیل از آزمایش

شما باید مایعات زیاد بنوشید. (مثلا 1 – 2 لیتر آب)

درباره اسکن کلیه

_ قبل از شروع اسکن باید مثانه ها خالی شوند.

_ لوازم فلزی تان باید از قسمت کمری دور باشند.

_ در بیشتر زمان تست باید روی تخت دراز بکشید.

_ پس از قرار گرفتن در موقعیت مناسب پزشک هسته ای ، از قسمت رگ آرنج به شما کمی داروی هسته ای منتشر کننده گاما تزریق خواهد کرد.

_ عکسبرداری بلافاصله پس از تزریق ، آغاز می شود. شما باید تا 30 دقیقه به همان حالت روی تخت باقی بمانید تا عکسبرداری تمام شود.

_ پس از گرفتن اولین سری از عکس ها ، به شما گفته می شود که به توالت بروید و مثانه تان را خالی کنید تا یک سری تصاویر دیگر شود.

_ سپس پزشک هسته ای تصمیم خواهد گرفت اگر:

1_ شما به تزریق داروی ادرار آور نیاز دارید یا خیر(اگر  انسداد مجاری ادراری به نظر برسد) که مستلزم تعداد دیگری عکس گرفتن در مدت 20 دقیقه خواهد بود.

2_ بعد از 1 تا 3 ساعت پس از تزریق داروی رادیواکتیو ردیاب ، باید از شما یک نمونه خونی گرفته شود. که پس از این محله شما می توانید آزمایشگاه را ترک کنید.

 

آیا عوارض جانبی وجود دارد؟

_ عوارض جانبی مشترکی گزارش نشده است. مواد تزریق شده پس از 24 ساعت به طور کامل از بدن شما پاک خواهد شد. با نوشیدن مایعات زیاد ، رفتن به دستشویی به دفعات زیاد، رادیو دارو از بدن دفع خواهد شد.

 

مطالعات معده ای روده ای

جهاز معده ای روده ای (GIT) از اعضای مختلفی تشکیل شده است و دارای طول نسبتا زیادی است.  اگرچه رادیودارو می تواند ساختار بخش هایی از معده و روده را مشخص کند ، اما عملکرد آن نیازمند دوره زمانی طولانی است.

پرتوپزشکی به ما اجازه می دهد که با نشاندار کردن ماده ای خوراکی که گاما منتشر می کند به عملکرد دستگاه روده ای معده ای دست یابیم. حرکت این ماده خوراکی می تواند بوسیله دوربین گاما تصویربرداری شود و نحوه حرکت رادیو دارو با یک معیار مشخص مقایسه شود.

 

این مطالعات می تواند بر روی موارد زیر انجام گیرد:

_ حرکت در ناحیه مری: (انتقال حلقی)

این مطالعه زمان انتقال از دهان تا معده را برای یک غذای جامد بررسی می کند.

توقف یا مکث غذا ممکن است به خاطر دلایل فیزیکی و جسمی یا فیزیولوژیکی باشد ، که این شیوه مطالعه به ما کمک می کند که این دلایل و مشکلات تشخیص داده شود.

شما باید مقابل یک دوربین گاما بنشینید و به شما کمی خوراکی نشاندار شده با مواد رادیو اکتیو داده می شود تا آنرا بجوید و قورت دهید.

شما باید هر 15 ثانیه یک بار آنرا قورت دهید تا به معده برسد.

این کار 3 بار تکرار می شود.

کل این مراحل بیش از 30 دقیقه طول نخواهد کشید.

_ تخلیه معده ای: (معمولا یک آزمایش انتقال حلقی ابتدا انجام می شود)

این مطالعه انتقال و حرکت غذای جامد و مایع را از معده به روده بررسی می کند.

شما باید مقابل یک دوربین گاما بنشینید و به شما کمی خوراکی همراه با یک لیوان نوشیدنی گلوکز دارد داده می شود.

این مطالعه 2 تا 3 ساعت طول خواهد کشید ، که در هر دوره 30 دقیقه ای اطلاعات بطور پیوسته جمع آوری خواهد شد.

_ انتقال از روده کوچک:

این آزمایش به ما امکان می دهد تا انتقال و حرکت مایعات در روده کوچک را بررسی کنیم. به شما یک مایع حاوی گلوکز نشان دار شده با ماده رادیواکتیو داده می شود و به شما گفته می شود تا روی تخت به مدت 5 تا 6 ساعت دراز بکشید تا از شما عکس هایی گرفته شود.

در هر ساعت چند دقیقه می توان استراحت کرد و کمی چپ و راست شد.

_ انتقال کولونی(انتقال در روده بزرگ):

در این آزمایش نیز از گلوکز نشاندار شده استفاده می شود که ما می توانیم در یک دوره حداکثر یک هفته ای انتقال این ماده را در بدن بررسی کنیم.

در روز اول، شما باید 10 دقیقه منتظر بمانید تا ماده رادیو اکتیو را دریافت کنید و سپس در بعدازظهر به مدت 30 دقیقه اسکن خواهید شد.

یک روزهای بعد ، لازم است که شما هر روز به مدت 30 دقیقه مراجعه کنید و روی تخت دراز بکشید.

 

آمادگی های بیمار

_ در تست روده ای معده ای شما باید شب قبل از آزمایش چیزی نخورید.

_ همچنین هر کدام از انواع آزمایش ها آمادگی های خاص خود را دارد:

تخلیه حلقی و معده ای:

..استفاده از  تمام دارو ها وابسته به کنترل معده ای روده ای تا 48 ساعت قبل از آزمایش باید متوقف شوند.

که این دارو ها شامل : سیساپراید (پرپولسید)، ماکسالون، دونپریدون (موتیلیوم) هستند.

.. از ساعت 9 شب قبل از آزمایش نباید سیگار کشید.

.. غذا نخوردن در روز آزمایش.

.. نوشیدن آب تا ساعت 8 صبح اشکال ندارد.

.. بیماران دیابتی باید انسولین خود را همراهشان بیاورند.

انتقال کولنی

.. تا 3 روز قبل از آزمایش تمام دارو های مرتبط با عملکرد روده بزرگ (مخصوصا لاگزاتیو) باید قطع شود.

.. از ساعت 9 شب قبل از آزمایش نباید سیگار کشید.

.. غذا نخوردن در روز آزمایش.

.. نوشیدن آب تا ساعت 8 صبح اشکال ندارد.

انتقال روده کوچک

.. آمادگی ویژه ای لازم نیست

 

عوارض جانبی؟

_ عوارض جانبی مشترکی گزارش نشده است. اگر شما دارای رژیم غذایی مخصوصی هستید (مثل گیاهخواری) ممکن است داروی خوراکی برایتان تغییر کند.

اسکن معده و روده کوچک توسط یدید سدیم نشاندار شده با 131I و 123I انجام می شود.

 

مـن غــلام قـمـرم، غیــر قـمـر هـیـچ مـگـو

پیش من جز سخن شمع و شکر هیچ مگو

 

سخـن رنـج مـگو، جز سخن گنج مگو

ور از این بی خبری رنج مبر، هیچ مگو

 

دوش دیوانه شدم، عشق مرا دید و بگفت:

"آمدم، نعره مـزن، جـامه مـدر، هیـچ مگو."

 

گفتم:" ای عشق من از چیز دگر می ترسم."

گفت:" آن چـیز دگـر نیـست دگـر، هیــچ مگو.

 

من به گوش تو سخن های نهان خواهم گفت

سر بجنبان که بلی، جز که به سر هیچ مگو."

 

 "حضرت مولانا"

 

اگر هرگونه احتمال بارداری در خانمی وجود داشته باشد یا خانم شیرده باشد ، حتما باید قبل از اینگونه آزمایش ها به پزشک خود اطلاع داد.

 

 

 

اسکن قلبی

مطالعه قلب در پزشکی هسته ای می تواند برای ارزیابی موارد زیر باشد:

_ آزمایش جریان خون وارد شده به قلب- ارزیابی بیماری های کرونر قلب.

_ تست عملکرد قلب- اسکن حفره های قلب.

_ تست بافت هی صدمه دیده پس از حمله قلبی.

 

بیماری های شریان های کرونر چیست؟

این شریان ها ، خون عضلات قلب را تامین می کنند ، که در مجموع به شریان کرونری موسومند.

در بیماری های شریان کرونر ، برخی رگ ها تنگ می شوند که باعث محدود شدن خون رسانی قسمتی از عضلات قلب می شود. اگر خونرسانی به عضله قلب متوقف شود ، انفارکتوس قلبی رخ خواهد داد. که به حمله قلبی یا سکته قلبی موسوم است.

تنگ شدن رگ کرونر می تواند باعث درد قفسه سینه شود که اگر جریان خون خیلی کاهش یافته باشد به آنژین معروف است.

این تنگ شدگی در نتیجه تجمع و رسوب چربی و دیگر مواد در جداره شریان اتفاق می افتد که این رویه تصلب شریان نام دارد.

 

انواع اسکن های قلبی:

_ اسکن تالیوم ورزشی

_ اسکن تالیوم دیپریدامول

_ اسکن تتروفوسمین ورزشی

_ اسکن تتروفوسمین دیپریدامول

_ مطالعات حفره های قلب

 

انواع اسکن های ورزشی/دیپریدامول تالیوم/تتروفوسمین برای چه انجام می شود؟

_ مظنون بودن به بیماری های عروق کرونر، درد قفسه سینه، بررسی قابلیت زیست عضلات قلب.

 

آماده سازی

_ نوشیدنی های حاوی کافیین را از شب قبل آزمایش نباید نوشید.

_ به عنوان صبحانه باید یک خوردنی سبک مثل آبمیوه و کمی نان خورده شود.

_ پوشیدن لباس و کفش های راحت در موارد ورزشی.

_ آگاهی از اینکه این آزمایش ساعات زیادی طول خواهد کشید.

درباره اسکن تالیوم/ تتروفوسمین ورزشی

_ به مریض گفته می شود تا صبح زود به بخش قلب بیمارستان برود.

_ یک مونیتور قلبی (ECG) به بیمار وصل می شود و یک سرم نیز به دست بیمار وصل می شود.

_ به بیمار گفته می شود تا به روی تسمه متحرک برود که سرعت آن به تدریج در حال افزایش خواهد بود.

_ ضربان قلب و فشار خون در هر لحظه نمایش داده می شود ، در هر حال اگر بیمار احساس نفس تنگی یا درد قفسه سینه یا علائم مشابهی را داشته باشد فورا باید به مسئول قسمت گزارش دهد.

_ مریض باید به مدت طولانی تحت ورزش کردن باشد تا نتیجه و تاثیر تست نمایان شود.

_ یک دقیقه قبل از توقف ، ردیاب رادیواکتیو (²⁰¹Thallium chloride یا ^99mTechnetium Tetrofosmin) از درون سرم به فرد تزریق می شود.

_ پس از پایان ورزش، مریض به گروه پزشکی هسته ای انتقال می یابد.

_ در حالی که مریض روی تخت مخصوص به پشت دراز کشیده است و دستهایش به طرف بالاست از او عکسبرداری به عمل می آید. عکس ها در اثر انتشار اشعه گاما از بدن بیمار به بیرون و آشکارسازی آنها توسط دوربین های گاما، ثبت می شود.

_ این عکسبرداری حدود 30 دقیقه طول می کشد.

_ ممکن است به مریض گفته شود که بعد از ظهر دوباره به گروه برگردد تا عکس های دیگری از قلب بیمار در حالی که عملکرد قلب به حال عادی برگشته است گرفته شود.

_ این گزارش ها به علاوه عکس ها به برای پزشک متخصص ارسال خواهد شد.

 

درباره اسکن تالیوم/تتروفوسمین دیپریدامول

_ دیپریدامول وقتی انجام می شود که دکتر تشخیص دهد که بیمار نمی تواند آزمایش ورزشی را انجام دهد.

_ دارو می تواند روی بیماری های تنفسی یا آسم تاثیر بگذارد، که باید به دکتر گفته شود تا این روش انجام داده شود.

_ به بیمار گفته می شود تا صبح زود به بخش قلب بیمارستان مراجعه کند.

_ یک مونیتور قلبی (ECG) به بیمار وصل می شود و یک سرم نیز به دست بیمار وصل می شود.

_ یک دیپریدامول تزریقی از طریق سرم به بدن بیمار تزریق خواهد شد تا عروق کرونر گشاد شده و به راحتی بتوان جریان خون آن را آزمایش کرد.

_ ضربان قلب و فشار خون در هر لحظه نمایش داده می شود ، در هر حال اگر بیمار احساس نفس تنگی یا درد قفسه سینه یا علائم مشابهی را داشته باشد فورا باید به مسئول قسمت گزارش دهد.

_ یک دقیقه قبل از توقف ، ردیاب رادیواکتیو (²⁰¹Thallium chloride یا ^99mTechnetium Tetrofosmin) از درون سرم به فرد تزریق می شود.

_ پس از پایان ورزش، مریض به گروه پزشکی هسته ای انتقال می یابد.

_ در حالی که مریض روی تخت مخصوص به پشت دراز کشیده است و دستهایش به طرف بالاست از او عکسبرداری به عمل می آید. عکس ها در اثر انتشار اشعه گاما از بدن بیمار به بیرون و آشکارسازی آنها توسط دوربین های گاما، ثبت می شود.

_ این عکسبرداری حدود 30 دقیقه طول می کشد.

_ ممکن است به مریض گفته شود که بعد از ظهر دوباره به گروه برگردد تا عکس های دیگری از قلب بیمار در حالی که عملکرد قلب به حال عادی برگشته است گرفته شود.

_ این گزارش ها به علاوه عکس ها به برای پزشک متخصص ارسال خواهد شد.

 

اسکن حفره های قلب چیست؟

_ بررسی عملکرد قلب (مثلا قبل از و بعد از شیمی درمانی، یا بیماری های قلبی) است. همچنین برای بررسی اندازه و وضعیت بطن چپ است.

 

آماده سازی

_ هیچ

در باره اسکن حفرات قلب

_  ابتدا مقدار کمی نمک پیروفسفات قلع به مریض تزریق می شود. این کار، امکان این را می دهد که خون بوسیله نشانگر رادیو اکتیو بتواند نشاندار شود.

_ 10 تا 15 دقیقه پس از تزریق ، مقداری خون از فرد کشیده می شود تا ردیاب رادیواکتیو به آن اضافه شود.

_ 10 تا 15 دقیقه بعد، مریض به اتاقی برده می شود و درحالی که روی تخت دراز کشیده دستگاه ECG به او وصل می شود و سپس خون کشیده شده دوباره به او تزریق می شود.

_ حدود هر 10 دقیقه یک عکس توسط دوربین گاما از فرد گرفته می شود.

_ 1 تا 3 عکس مورد نیاز است. همچنین شاید این تصاویر در حال ورزش کردن گرفته شود.

 

اسکن ریه (شش)

اسکن ریه چیست؟

اسکن شش به بررسی جریان هوا و خون در ریه ها می پردازد و اطلاعاتی کاملا متفاوت از عکسبرداری اشعه X را به ما می دهد.

چه وقتی اسکن ریه لازم می شود؟

_ تنگی نفس، درد قفسه سینه، احتمال امبولیوم ریوی (لخته شدن خون) ، انسداد مزمن مجاری تنفسی.

 

آماده سازی

_ تمامی تصاویر گرفته شده اشعه X قبلی از سینه باید همراه خود آورده شود.

 

درباره اسکن ریوی

_ در ابتدا مریض باید گاز رادیواکتیو مخصوص را استنشاق کند تا هوای رسیده به ریه بررسی شود که حدود 5 دقیقه طول می کشد.

_ تصاویر از زوایای مختلفی از بیمار گرفته می شود.

_ در مرحله بعد مقدار کمی ماده رادیو اکتیو به فرد تزریق می شود تا نحوه جریان خون به داخل شش ها ببری شود.

_ پزشک هسته ای وقتی تصاویر تهویه و جریان خون در ریه را مشاهده کرد ، گزارش برای پزشک اصلی فرستاده می شود.

 

عوارض جانبی وجود دارد؟

_ عارضه جانبی عمومی گزارش نشده است. همچنین فرد احساس سرگیجه یا خواب آلودگی یا گرما نخواهد کرد.

که می خواهی ببینی

 یا بشنوی؛

 "دوست داشتن" را

به نزد من بیا.

اگر هرگونه احتمال بارداری در خانمی وجود داشته باشد یا خانم شیرده باشد ، حتما باید قبل از اینگونه آزمایش ها به پزشک خود اطلاع داد.

 

اسکن استخوان

چه نیازی به اسکن استخوان وجود دارد؟

_ وجود احتمال شکستگی استخوان، آرتریت (ورم مفاصل)، عفونت، تومور، بیماری Paget's ، مکان یابی سرطان و همچنین علت یابی درد استخوان.

_ اسکن استخوان ممکن است از خونسازی استخوان به عمل آید که برخلاف عکسبرداری اشعه X عادی ، متابولیسم استخوان را نشان می دهد.

 

آماده سازی

هیچ آمادگی قبلی خاصی لازم نیست.

 

در باره اسکن استخوان

_ یک آمپول وریدی به بازوی فرد تحت آزمایش تزریق می شود که محتوی نشانگر رادیواکتیو (^99mTechnetium MDP) است که به داخل استخوان نفوذ می کند. ممکن است بسته به نظر پزشک ، بلافاصله چند عکس از نقاط مورد نظر گرفته شود ، بخصوص در موارد عفونی و یا التهاب و شکستگی.

_ سپس فرد باید 2 تا 3 ساعت بعد ، دوباره مراجعت کند. این زمان برای پخش کامل نشانگر در بدن و استخوان است. محدودیتی برای خوردن و آشامیدن فرد نیز وجود ندارد.

_ پس از بازگشت ، بوسیله یک دوربین گاما عکسهایی از بیمار به عمل می آید.

_ این عکس برداری بین 30 تا 60 دقیقه طول می کشد. و درحالی که بیمار روی تخت مخصوص دراز کشیده ، دوربین گاما در اطراف او حرکت می کند.

_ در هنگام عکسبرداری باید وسایل فلزی را از بدن دور نمود تا بر روی تصاویر لکه ایجاد نکند.

 

آیا عوارض جانبی وجود دارد؟

عارضه جانبی مشترک و عمومی ای گزارش نشده است. این روش بدون حالت گیجی یا خواب آلودگی یا احساس گرما است. اما افراد حساس ممکن است پس از تزریق احساس خارش پوست کنند.

 

اسکن گالیوم چیست؟

چه نیازی به اسکن گالیوم وجود دارد؟

_ در زمان احتمال عفونت، تومور، غدد لنفاوی Hodgkin's یا غیر Hodgkin's

 

آماده سازی

_هیچ

_ اگر پزشک احتمال عفونت را بدهد ، انجام یک اسکن استخوان در ابتدا لازم خواهد بود.

 

در باره اسکن گالیوم:

_ در روز اول به مریض باید نشانگر رادیو اکتیو ⁶⁷Gallium citrate تزریق شود. حدود 24 ساعت طول خواهد کشید تا در نقاط مورد نظر پخش شود و همچنین 48 ساعت طول می کشد تا در تومور جمع شود. به همین دلیل زمان مراجعه برای عکسبرداری 24 یا 48 ساعت بعد از تزریق خواهد بود.

_ پس از بازگشت به محل عکسبرداری ، بوسیله دوربین های گاما تصاویر ثبت خواهد شد.

_ مریض باید حدود 30 تا 90 دقیقه بر روی تخت مخصوص دراز بکشد تا دوربین آشکارساز) گاما که در اطراف او حرکت می کند از نقاط مورد نظر عکسبرداری نماید.

_ ممکن است بسته به نظر پزشک هسته ای 24 ساعت بعد از اسکن هم لازم باشد که مریض دوباره مراجعت کند.

_ معمولا در هنگام اسکن نیازی به در آوردن لباس ها نیست. فقط باید لوازم فلزی مانند گردن بند و کلید و ... را از بدن دور کرد.

 

عوارض جانبی؟

_ عارضه جانبی عمومی گزارش نشده است. همچنین فرد احساس سرگیجه یا خواب آلودگی یا گرما نخواهد کرد.

سر زلف تو کو؟ مشک ترم کو؟

لب نوشت، شراب و شکرم کو؟

کجا شد ناز اندامت؟ کجا شد؟

دریغا، شاخۀ نیلوفرم کو؟

"هوشنگ ابتهاج(ه.ا.سایه)"

بخش پزشکی شرکت  زیمنس (Siemens Medical Solution) به تازگی در کنگره سالانه پزشکی هسته ای اروپا در کپنهاگ دانمارک، محصول جدید خود را معرفی کرد. این محصول سری E سیمبیا (Symbia E) که در تصویر برداری تک فوتونی کامپیوتری یا همان SPECT ، به کار می رود.

Symbia E سری تکامل یافته و جدید از خانواده Symbia می باشد که در مجموعه عکسبرداری SPECT و SPECT.CT قرار می گیرد. این محصول به استفاده کنندگان اجازه می دهد تا تصاویر SPECT ی با کیفیت بالا را داشته باشند که این امر در نهایت به تشخیص پزشکی صحیح تر منجر می شود.

Symbia E بر پایه موفقیت تصویر گرهای سری های Symbia بنا شده است. این محصول از جدید ترین تکنولوژی SPECT.CT سیمبیا استفاده می کند. ساختار Symbia E دارای استحکام و قدرت دوربین های گامای صنعتی مثل e.cam می باشد. در حال حاضر بیش از 4.000 عدد e.cam در بیش از 120 کشور جهان وجود دارد که نشان دهنده آن است که این محصول، بیشتر یک محصول صنعتی است. شرکت زیمنس با بهبود بدنه و قسمت الکترونیکی e.cam توانسته آنرا نوسازی کند. Symbia E ادعا دارد که می تواند با اطمینان بیشتری کار کند و همچنین در مسیر کار سرعت بیشتری داشته باشد. این وسیله همچنین قابل ارتقا نیز می باشد.

شرکت زیمنس بهترین تکنولوژی آشکارسازی را برای خانواده تصویربردارهای Symbia  به کار برده است. نسل جدید آشکارسازهای HD اولین بار در تصویرگرهای SPECT.CT در Symbia TruePoint به کار گرفته شد که دارای بهترین کیفیت و اطمینان بود که در اسکنر Symbia E نیز از آن استفاده شده است. استفاده از این آشکارساز جدید، که زیمنس 85% از سیم کشی ها و 75% از قطعاتش را کاهش داده و از ماده کریستالی ساخت خود در آن استفاده کرده است، اطمینان و دقت این سیستم جدید کاملا افزایش یافته است.همچنین Symbia E با به کارگیری تصحیح کاهش به کار برده شده در c.clear ، از قابلیت های گران قیمت ترین دستگاه های اسکن قلبی بهره ببرد.

برای جلب رضایت حداکثری مشتریان و عمر طولانی تر دستگاه، شرکت زیمنس در Symbia E از امکانات ریموت سرویس استفاده کرده است. برنامه ریموت سرویس زیمنس ، به زیمنس امکان می دهد وضعیت سیستم را به صورت کامل ارزیابی کند. چنین سطحی از کنترل کارکرد ، زیمنس را قادر می سازد تا قبل از بروز کوچکترین مشکل دستگاه را به حالت استراحت و عدم کارکرد برگرداند. آخرین پی آمدی که استفاده کنندگان از Symbia E تجربه خواهند کرد تصویربرداری بدون وقفه است که ناشی از کار همزمان 1.000 شبکه به هم پیوسته تصویرگر است.

با به کار گیری نرم افزارهای cardio.flash  و onco.flash می توان برای بیماران قلبی و یا سرطانی کاربردهای مختلفی را از دستگاه کشید. این دستگاه را می توان برای ماموگرافی نیز به کار برد.

 

چهرۀ زرد مرا بین و مرا هیچ مگو

درد بی حد بنگر، بهر خدا هیچ مگو

 

دل پر خون بنگر، چشم چو جیحون بنگر

هر چه بینی بگذر، چون و چرا هیچ مگو

 

دی خیال تو بیامد به در خانۀ دل

در بزد، گفت:«بیا، در بگشا، هیچ مگو.»

 

دست خود را بگزیدم که «فغان از غم تو.»

گفت:«من آن تو ام، دست مخا، هیچ مگو.»

...

 

 "حضرت مولانا"

 

 

مقدمه

تشعشع دریافتی در تصویر برداری های پزشکی معمولا شدت کمی دارند و همیشه به خاطر مزایا و دقت تشخیص شان قابل توجیه اند. تاکنون دلیل مستند و محکمی برای صدمه رسان بودن پرتو های عکس برداری رادیولوژیکی یافت نشده است.

استفاده های درمانی از پرتوها ، طبیعتا نیازمند دریافت میزان بیشتری از پرتو هاست و پزشکان باید فواید و مضرات آن را برای بیمار محاسبه کند. در کاربرد های تشخیصی ، ما فقط مدل های تئوریکی را که بیانگر خطر سرطان هستند را داریم ، اما این مدل ها همگی نتایج برون یابی تشعشع های زیاد به تشعشع های کم هستند و بیانگر قطعی وارد آوردن صدمه به بدن نیستند. این تشعشع ها معمولا در حد پرتو هایی هستند که به طور عادی و روزمره در محیط اطراف ما وجود دارند ، همچنین بر مزایای فراوان این آزمایش ها نیز باید تاکید کرد.

دوز های تابشی استاندارد برای بسیاری از روش های تشخیصی پزشکی تخمین زده شده است. ارائه دز دقیق تابشی در پرتو درمانی غیر ممکن است، چون باید به صورت مورد به مورد بررسی شود. دز های داده شده در جداول زیر برای برخی روشهای تشخیصی و درمانی عمومی داده شده است. باید توجه داشت که این دوز ها به صورت نوعی می باشند و ممکن است بسته به عمر یا کارخانه سازنده دستگاه (در مورد دستگاه های تشخیصی و درمانی) ، روش های مطالعاتی (در مورد دستگاه هایی که نیاز به تنظیم دارند) متغیر باشد.

دوزهای نمونه از آزمایشات تشخیصی رادیولوژی

لازم به ذکر است ، برای مقایسه با جدول زیر ، ما سالانه حدود 300mrem (3mSv) دوز از محیط اطراف دریافت می کنیم.

 

عکسبرداری ساده اشعه X (رادیوگرافی)
یک عکس از:	دوز معادل, mrem (mSv)
جمجمه(از مقابل یا پشت)	3 (0.03)
جمجمه(از کنار)	1 (0.01)
قفسه سنه(از مقابل)	2 (0.02)
قفسه سینه(از کنار)	4 (0.04)
قفسه سینه(از مقابل وکنار)	6 (0.06)
ستون فقرات(از مقابل)	40 (0.4)
ستون فقرات(از کنار)	30 (0.3)
کمر(مقابل)	70 (0.7)
کمر(کنار)	30 (0.3)
شکم(مقابل)	70 (0.7)
شکم(کنار)	53 (0.53)
لگن فوقانی(کنار)	70 (0.7)
لگن تحتانی	83 (0.83)
عکسبرداری از دندان	0.4 (0.004)
مفاصل	6 (0.06)

 

 

آزمایش کامل	دوز معادل, mrem (mSv)
عکسبرداری پیلوگرام(توسط تزریق) از کلیه(با 6 عکس)	250 (2.5)
باریوم خوراکی (24 عکس در 106 ثانیه فلوروسکپی)	150 (1.5)
سی تی اسکن مغزی	200 (2.0)
سی تی اسکن قفسه سینه	800 (8.0)
سی تی اسکن شکم	1,000 (10)
سی تی اسکن لگن	1,000 (10)
سی تی اسکن سر و سینه	1,110 (11)
PTCA(مطالعات قلب)	750-5,700 (7.5-57)
آنژیوگرافی کرونر قلب	460-1,580 (4.6-15.8)
ماموگرافی	13 (0.13)
کمر	180 (1.8)
ستون فقرات کمری	140 (1.4)
گردن	27 (0.27)

جدول زیر نیز دز معادل را برای رادیو دارو ها نشان می دهد:

نوع اسکن	اکتیویته mCi (MBq)	رادیو دارو	دوز موثر, mrem (mSv)
مغز	20 (740)	99m+Tc DTPA	650 (6.5)
مغز	50 (1,850)	15O water	170 (1.7)
مغز	20 (740)	99mTc HMPAO	690 (6.9)
صفرا	5 (185)	99mTc SCO	370 (3.7)
مغز استخوان	20 (740)	99mTc MDP	440 (4.4)
ریه (تزریقی یا تنفسی)	5 & 10 (185 & 370)	99mTc MAA & 133Xe	150 (1.5)
کلیه	20 (740)	99mTc DTPA	310 (3.1)
کلیه	20 (740)	99mTc MAG3	520 (5.2)
تومور	3 (110)	67Ga	1,220 (12.2)
قلب	30 (1,100)	99mTc sestimibi	890 (8.9)
	30 (1,100)	99mTc pertechnetate	1,440 (14.4)
قلب	2 (74)	201Tl chloride	1,700 (17)
	30 (1,100)	99mTc tetrofosmi	845 (8.45)
موارد دیگر	10 (370)	18F FDG	700 (7.0)

 

زنان باردار یا شیرده

برای زنان باردار و یا شیرده مواردی وجود دارد که باید به آن توجه کنند.

جنین در حال رشد نسبت به پرتو و تشعشع بسیار حساس است. اگر یک آزمایش که در آن از تشعشع استفاده می شود را بتوان به تاخیر انداخت و یا آن را با شیوه های دیگر جایگزین کرد ، بسیار مناسب خواهد بود. اما در مورد مطالعات پرتو درمانی حکم واحد ی را نمی توان صادر کرد، چون گاهی ممکن است ضروری باشد. در مورد داروهای تزریقی برای تشخیص یا درمان رادیویی برای زنان شیرده ، باید احتیاط کرد ، چون ممکن است رادیوداروی تزریقی با شیر ترکیب شود و از آنجا به بدن کودک راه یابد.

دوز برخی داروهای مهم هسته ای که به جنین تشعشع می رساند در زیر آمده است:

دوز رسیده از داروی هسته ای به جنین اسکن از: اکتیویته, mCi (MBq) رادیودارو دوز معادل رسیده به جنین , mrem (mSv) استخوان 20 (740) 99mTc MDP 460 (4.6) ریه(تزریقی) 5.5 (200) 99mTc MAA 56 (0.56) تیرویید 0.8 (30) 123I NaI 60 (0.6) 0.015 (0.55) 131I NaI 4 (0.04) تومور 5 (190) 67Ga Citrate 1,800 (18 ریه(استنشاقی) 30 (1,100) 133Xe Gas 0.54 (0.0054) قلب 1.5 (55) 201Tl chloride 530 (5.3) کلیه 20 (740) 99mTc MAG3 1,400 (14) 20 (740) 99mTc DTPA 900 (9) قلب 30 (1,100) 99mTc sestimibi 1,700 (17) جگر 9.5 (350) 99mTc disofenin / mebrofenin 600 (6) عفونت 5.4 (200) 99mTc White Blood Cells 76 (0.76) 0.5 (20) 111In White Blood Cells 260 (2.6) جگر، طحال 8 (300) 99mTc Sulfur Colloid 54 (0.54) مغز 20 (740) 99mTc HDP 390 (3.9) مغز/تیرویید 30 (1,100) 99mTc Pertechnetate 1,200 (12) قلب/جریان خون 25 (930) 99mTc Red Blood Cells 600 (6.0)

131I  در اینجا برای کاربرد تشخیصی است.(برای اطلاع از درمان و اسکن تیرویید اینجا را کلیک کنید.

جدول زیر دوز تابشی رسیده به جنین را در زمان های 0و3و6و9 ماهگی بارداری برای تابش های معمولی نشان می دهد.

دوز تخمینی رسیده به جنین برای قرار گرفتن در معرض تشعشعات مختلف
نوع عکس	دوز رسیده به جنین mrem, (mSv)
	اوایل بارداری	ماه سوم	ماه ششم	ماه نهم
لگن (از جلو)	144 (1.44)	131 (1.31)	127 (1.27)	157 (1.57)
لگن (از عقب)	40 (0.40)	16 (0.16)	232 (2.32)	100 (1.00)
لگن(از کنار)	53 (0.53)	32 (0.32)	48 (0.48)	52 (0.52)
ستون فقرات (قسمت سینه ای)	1.8 (0.018)	1.1 (0.011)	6.9 (0.069)	13 (0.13)
ستون فقرات(از کنار)	0.6 (0.006)	0.6 (0.006)	1.7 (0.017)	3.2 (0.032)
ستون فقرات کمری(از عقب)	225 (2.25)	197 (1.97)	394 (3.94)	926 (9.26)
ستون فقرات کمری(از کنار)	113 (1.13)	62 (0.62)	84 (0.84)	85 (0.85)

 

 

در مورد زنان شیرده که رادیو دارو دریافت می کند ، در مجله Journal of Nuclear Medicine تشعشع رسیده به کودک شیرخوار محاسبه شده است. که برخی از آنها در زیر آمده است:

خلاصه توصیه های لازم برای دارو های قبل نفوذ در شیر نوع رادیودارو اکتیویته, mCi (MBq) مشاوره؟ * توصیه 67Ga Citrate 5.0 (185) بله توقف شیردهی 99mTc DTPA 20 (740) خیر   99mTc MAA 4 (148) بله 12ساعت 99mTc Pertechnetate 30 (1,110) بله 48 ساعت 131I NaI 150 (5,550) بله توقف شیردهی 51Cr EDTA 0.05 (1.85) خیر   99mTc IDA agents 8 (300) خیر   99mTc Glucoheptonate 20 (740) خیر   99mTc HAM 8 (300) خیر   99mTc MIBI 30 (1,110) خیر   99mTc MDP 20 (740) خیر   99mTc PYP 20 (740) خیر   99mTc Red Blood Cells in vivo 20 (740) خیر 12 ساعت 99mTc Red Blood Cells in vitro 20 (740) خیر   99mTc Sulfur Colloid 12 (444) خیر   111In White Blood Cells 0.5 (18.5) خیر   123I NaI 0.4 (14.8) بله توقف شیردهی 123I OIH 2 (74) خیر   123I mIBG 10 (370) بله 48 ساعت 125I OIH 0.01 (0.37) خیر   131I OIH 0.3 (11.1) خیر   99mTc DTPA Aerosol 1 (37) خیر   99mTc MAG3 10 (370) خیر   99mTc White Blood Cells 5 (185) خیر 48 ساعت 201Tl Chloride 3 (111) خیر 96 ساعت
*		"خیر" به معنی عدم نیاز به قطع شیردهی است که ملاک پایین تر بودن دوز معادل از 1mSv است.

دز در رادیو تراپی

در رادیوتراپی، دوزهای خیلی زیادی برای درمان سرطان تابش می شود که این دوز زیاد برای از بین بردن بافت های نا سالم است ولی نباید به حدی باشد که به بافت های سالم صدمه بزند. وقتی پرتو از خارج تابیده شود، باید این پرتو های کانونی شوند تا فقط بافت ناسالم مورد تابش قرار گیرد و به بافت های دیگر صدمه نزند. گاهی نیز ممکن است منابع رادیواکتیو در داخل بدن قرار گیرند که می تواند به وسیله نشاندار کردن مولکول های خاصی در بدن باشد. محاسبه دز در این حال کار مشکلی خواهد بود و به مطالعات بسیار دقیق نیاز دارد.

 

 

 

منبع انگلیسی:

http://www.hps.org/hpspublications/articles/dosesfrommedicalradiation.html