یک فیزیسیست

.

مطلب پیش رو باید قبل از مطلب قبلی می آمد، ولی نیامد!

ELF و EMF

همه  در معرض میدان های مغناطیسی(EMF) قرار دارد،  که این میدان ها دارای فرکانس های مختلفی هستند. در معرض EMF بودن ناشی از پیشرفت و افزایش تکنولوژی و وسایل برقی می باشد. وقتی که فواید عظیم استفاده از الکتریسیته در زندگی روزانه را نگاه کنیم ، اهمیت سلامتی در این میان گم می شود. تشعشع ناشی از میدانهای مغناطیسی فرکانس پایین (ELF) با شدت های کم ولی در همه جا وجود دارد.

میدان های الکترومغناطیسی تشکیل شده از دو موج الکتریکی E و مغناطیسی H که با هم و عمود بر هم  با سرعت نور در حال حرکت اند.

میدان های ELF با فرکانس آنها شناخته می شود که طول موجشان بسیار طولانی است (6000 کیلومتر برای 50Hz و 5000 کیلومتر برای 60Hz ) .

میدان الکتریکی ناشی از بار الکتریکی می باشد. شدت آنها بر حسب ولت بر متر (V/m) یا کیلو ولت بر متر (KV/m) سنجیده می شود. میدان مغناطیسی از حرکت بار الکتریکی(یا همان جریان) ناشی می شود که شدت آن بر حسب "آمپر بر متر" (A/m) بیان می شود. گاهی آنرا با القای مغناطیسی که واحدش تسلا (T) (یا گاوس G) می باشد مترادف می گیرند. هر 10000 گاوس برابر 1 تسلا می باشد. هر وسیله الکتریکی روشن که جریان الکتریکی در آن وجود دارد، دارای میدان مغناطیسی است که این میدان هرچه به مرکز جریان الکتریکی نزدیک می شویم بزرگ تر می شود.

بطور عادی میدان الکتریکی و مغناطیسی ناشی از 50 یا 60 هرتز خیلی کم است و 0.0001V/m و 0.00001 µT  می باشد. اما در زیر خطوط انتقال برق فشار قوی این مقدار به 12kV/m و 30 µT نیز می رسد. در اطراف پست های فشار قوی ، این مقادیر به در اطراف پست های فشار قوی ، این مقدار به 16kV/m و 270 µT می تواند افزایش می یابد.

میدان های الکتریکی و مغناطیسی در منزل به عوامل متعددی همچون فاصله از خطوط برق قدرت ، تعداد و انواع دستگاه های الکتریکی داخل منزل، مکان سیم کشی منزل ، بستگی دارد. میدان الکتریکی داخل اکثر منازل از 500V/m ومیدان مغناطیسی از 150 µT تجاوز نمی کند. در محل کار ، کسانی که با کامپیوتر و یا وسایل الکتریکی و سیمها سر و کار دارند، ممکن است مقدار زیادی میدان الکتریکی و مغناطیسی به آنها تابیده شود. مثلا در پست های فشار قوی میدان الکتریکی به بیشتر از25kV/m و میدان مغناطیسی به 2mTنیز می رسد. جوشکاران مورد هدف میدان مغناطیسی حدود130mT می باشند. کسانی که با دستگاه های فتوکپی و دسستگاه های ویدئویی کار می کنند نیز در معرض تابش قرار دارند.

تنها راهی که میدان های ELF می توانند به بافت های بدن برسند ، در مجاورت القای میدان الکتریکی و جریان آنها قرار گرفتن است. بهرحال، شدت جریان القایی از میدان های ELF در اطراف ما وجود دارد و به بدن ما نیز می رسد. میدان های الکتریکی تا 100kV/m اثرات سویی را بر روی زاد و ولد و رشد حیوانات نشان نداده است.

اما مسلم است که در معرض میدان مغناطیسی ELF بودن می تواند بر فیزیولوژی و وضعیت انسان تاثیر بگذارد. در آزمایشات مشاهده شده که میدانELF بیشتر از 5mT اثرات اندکی بر روی برخی علایم بالینی و فیزیولوژیکی گذاشته است. مثل : تغیرات خونی، ECG (نوار قلبی) ، ضربان قلب، فشار خون و دمای بدن. برخی محققان گفته اند که میدان ELF می تواند ترشح هورمون ملاتونین (هورمونی که به خواب و بلوغ و ... مرتبط است) متوقف کند. همچنین گفته می شود احتمال دارد ملاتونین از بروز سرطان پستان جلوگیری کند.

در اینجا دلایل قانع کننده ای دال بر اینکه در معرض ELF بودن ارتباط مستقیمی با صدمه به مولکول های بیولوژیکی از جمله DNA دارد، وجود ندارد.

دوری از میدان های الکتریکی 50/60Hz می تواند بوسیله حفاظ قرار دادن دور سیم های برق ساختمان در هنگام سیم کشی انجام شود. که در محل های کاری ای که میدان الکتریکی در آنها زیاد است می تواند مفید باشد. اما راه مقرون به صرفه ای برای محافظت در برابر میدان های ELF مغناطیسی وجود ندارد.

میدانهای ELF قوی باعث تداخل الکترومغناطیسی (EMI) در دستگاه های تنظیم کننده ضربان قلب یا باتری های قلب می شوند. یا کارمندانی که با کامپیوتر کار می کنند ممکن است لرزش یا نامطلوب بودن تصویر را در مونیتورشان مشاهده کنند. میدان مغناطیسی ELF اطراف ترمینال های ورودی برق و گاهی پاور کامپیوتر بیشتر از 1 µT می باشد که می تواند با تصویر روی صفحه مونیتور تداخل کند. یک راه حل ساده برای این مشکل تغییر مکان کامپیوتر به جایی دیگر در اتاق می باشد!

.

.

دکل های فشار قوی و میدان مغناطیسی

دکل ها و پست های فشار قوی بین 11 تا 415 کیلو ولت وجود دارند که برق مناطق بزرگ و شهر ها را تامین می کنند. اینها منبع انتشار میدان الکترو مغناطیسی هستند.

اندازه گیری میدان مغناطیسی در یک متری سطح زمین دارای چگالی شاری برابر 1.1 میکروتسلا می باشد. بیشترین اندازه چگالی شار مغناطیسی در محدوده 2 تا 10 میکرو تسلا در مکان های نزدیک خطوط تغذیه وجود دارد. در کل، فواصل بین 5 تا 10 متر از محدوده پست فشار قوی، از 0.02 تا 0.05 میکرو تسلا تجاوز نمی کند. میدان مغناطیسی یک سیم داخل منزل حداکثر 1 میکروتسلا می باشد.

شدت میدان الکتریکی نزدیک پست های فشار قوی منطقه ای نشان می دهد که معمولا کمتر از 1 ولت بر متر است که به پوشش کابل ها و تجهیزات و دیوارهای محافظ نیز وابسته می باشد. در مورد دکل ها ، کابل هایشان دارای پوشش نمی باشد و در نزدیکی این خطوط مقدار فوق بین 5 تا 60 ولت بر متر می رسد.

مقدار ماکزیموم ارائه شده توسط ICNIRP در زیر دکل ها  100 میکرو تسلا و 5 کیلو ولت بر متر می باشد.

میدانهای الکترومغناطیسی برق و خطر سرطان

میزان تولد سالانه در انگلستان 700.000 نفر در سال است. که از این تعداد 500 مورد مبتلا به لوسمی هستند. و حدود 1000 مورد سرطان های دیگر در کودکان(زیر 15 سال) گزارش شده است. گزارش AGNIR حاکی از آن است که هرگونه خطری مرتبط با سرطان خون در کودکان و جوانان و بویژه کسانی که اشعه بالایی نسبت به مقدار متوسط خانگی دریافت کرده اند ، وجود دارد. این مقدار متوسط خانگی حدود 0.4 میکرو تسلا (µT) می باشد. در انگلستان حدود 0.5% از جمعیت در معرض میدان الکترو مغناطیسی بیشتر از 0.4 قرار دارند.

در غیاب هرگونه تاثیر ویژۀ میدان های مغناطیسی 2مورد از 500 مورد لوسمی کودکان در سال ، مستقل از در معرض تشعشع 0.4 میکرو تسلا (یا بیشتر) بودن ، می باشد. اگر این یکی از تاثیرات میدان الکترو مغناطیسی باشد ، بیشتر از 2 مورد باید بوجود می آمد. 1 مورد در دو سال ممکن است ناشی از در مجاورت خطوط برق باشد. این ممکن است بر افزایش سالانه خطر لوسمی کودکان از 1 در 20.000 به 1 در 10.000 دلالت کند و می تواند به معنی افزایشی در خطر کل ابتلا به لوسمی در افراد زیر 15 سال از 1در1400 به 1در700 برای آن 0.5% کودکانی باشد که در معرض تابش شدید میدان بوده اند. همکنون در UKCCS (مطالعات سرطان کودکان انگلیس) مشخص شده است که اثبات این افزایش مشکل است. هیچگونه مدرکی دال بر اینکه تشعشعات خانگی EMF در بوجود آمدن سرطان در بزرگسالان نقش دارند ، وجود ندارد (مثلا سرطان خون یا سرطان مغز).

بررسی مطالعات آزمایشگاهی ای که توسط AGNIR انجام گرفته ارتباط واضح و آشکاری را بین میدان های الکترومغناطیسی خانگی و سرطان پیدا نکرده است.

توسط UKCCS مشخص شده است در نزدیکی خطوط انتقال برق بودن تنها عامل نیست. هر مطالعه جدیدی باید از بر پایه دقت باشد. UKCCS عوامل دیگری را که ممکن است باعث بوجود آمدن لوسمی کودکان شود بررسی می کند.

گزارش AGNIR می گوید، در بزرگسالانی که بطور شغلی در معرض میدان مغناطیسی هستند دلیل قطعی ای در ارتباط بین EMF (میدان الکترومغناطیسی) و سرطان پیدا نشده است. متوسط میدان مغناطیسی ای که در هنگام مشاغل خطرناک و تحت میدان مغناطیسی (مثل پرسنل پست های فشار قوی و افراد تعمیر کار خطوط انتقال) مورد تابش قرار می گیرد معمولا در حد 20 یا 30 میکروتسلا است. و بدان دلیل که زمان تحت میدان بودن طولانی نیست زیاد خطرناک نمی باشد.

رابطه بین میدان های مغناطیسی و لوسمی در کودکان

برای چند سالی بود که خطر ابتلا به سرطان کسانی که در نزدیکی خطوط فشار قوی برق زندگی می کردند دارای اهمیت بود. مطالعات فراگیر در انگلیس و جاهای دیگر جهان بر روی خطر ابتلای کودکان به سرطان مثل سرطان خون، انجام شد. این مطالعات نشان داد که قرار گرفتن منزل کودکان در نزدیکی خطوط فشار قوی خطر ابتلا به سرطان خون را در آنان دو برابر می کند.

این تحقیقات به هم پیوسته در 9 کشور انجام گرفت (کشورهای اروپایی، آمریکای شمالی و نیوزلند). در کل ، بر روی 3247 کودک مبتلا به لوسمی و 10.400 کودک تحت نظر تحقیق انجام گرفت. برای هر کودک ، 24 یا 48 ساعت اندازه گیری شدت میدان مغناطیسی در منزل آنان با توجه به سوابق در معرض میدان مغناطیسی بودنشان به عمل آمد. مرکز مطالعات سرطان کودکان انگلیس (UKCCS) بیشترین تعداد کودکان مبتلا به سرطان خون را در این آزمایش دخالت داد(یعی 1073 نفر).

در 3203 کودک مبتلا به لوسمی و 10.338 کودک تحت نظر که شدت میدان مغناطیسی در محل سکونت شان کمتر از 0.4 میکرو تسلا بود، افزایش خطری نسبت به مبتلا شدن به لوسمی مشاهده نشد. در 44 کودک مبتلا به لوسمی و 62 کودک تحت نظر که محل سکونتشان در معرض تشعشع بیشتر از 0.4 میکرو تسلا بود ، خطر ابتلا دو برابر شده بود که خطر نسبی برابر با 2 می شود (با فاصله اعتماد 95% می شود 1.27 تا 3.13).

لازم به ذکر است که شدت میدان مغناطیسی در عکسبرداری MRI بین 1.5 تا 3 "تسلا" می باشد.

.

خلاصه

بیشتر از 65 میلیون تلفن همراه در انگلستان در حال استفاده است که روز به روز در تمام دنیا در حال افزایش است. محل دکل های موبایل برای آنتن دهی بیشتر و افزایش شرکت های سرویس دهنده در حال افزایش است. که در انگلستان حدود 47.000 دکل وجود دارد.

گوشی های تلفن همراه و خطر سرطان مغز

تحقیقات جدید در شمال شرقی آمریکا استفاده از تلفن همراه را بر روی حدود 469 فرد مبتلا به سرطان مغز بررسی کرده است. در کل ارتباطی بین این گوشی ها _ که اکثرا آنالوگ (تلفن های بی سیم با برد زیاد) بودند_ و  خطر سرطان مغز در چند سال قبل از آن پیدا نشد.

تحقیقات بعدی  مدت بیشتری از زندگی و افراد بیشتری را مورد بررسی قرار داد. همچنین در این تحقیق افراد از گوشی های با سیستم دیجیتال (همین موبایل های مرسوم) استفاده می کرند.

این تحقیق را 5 مرکز دانشگاهی انجام دادند. 469 مرد و زن با سنین بین 18 تا 80 سال که دارای سرطان مغز ابتدایی بودند مورد مطالعه قرار گرفتند. با استفاده از پرسشنامه ، سوالهای متوالی اطلاعاتی در مورد استفاده این بیماران از تلفن همراه بدست آمد.

تعداد نسبتا کمی از بیماران گفتند که مرتبا از تلفن همراه استفاده می کرده اند _14% موارد و 18% از افراد تحت کنترل. کسر احتمال (متناسب با خطر) برای کسانی که به طور مداوم از موبایل استفاده کرده بودند 0.85 بود (با تقریب 95%  می شود بین 0.6 تا 1.2) . کسر احتمال کمتر از 1 به معنی کم خطر بودن و بیشتر از 1 به معنی خطرزا بودن است. متوسط مدت استفاده از تلفن همراه 2.7 سال برای بیماران و 2.8 سال برای افراد تحت کنترل بود که رابطه ای بین افزایش خطر و استفاده به کرات از تلفن و یا استفاده یکجا پیدا نشد. در اینجا نشانه خطر برجسته ای برای تومورهای قسمت های بخصوصی از مغز پیدا نشد. ارتباط ضعیفی در وابستگی میان کناره های سر که موبایل به آنجا چسبانده می شد و هم مکانی آن با تومور سرطانی دیده شد. سرطان های مغزی با بافت یکسان ارتباطی را با استفاده از تلفن همراه نشان ندادند. اما نسبت احتمال برای نوع غیر عادی تومور (neuroepitheliomatous) زیاد بود ، اگرچه روی آمار نباید زیاد حساب کرد.

در مطالعات دیگر احتمال ارتباط میان نوعی سرطان مغز به نام گلیوما (Glioma) و گوشی های موبایل داده شده است.

نتیجه می گیریم که رابطه میان سرطان مغز و گوشی تلفن همراه هنوز مبهم است ولی با وجود این ، برخی پیش بینی های احتیاطی باید در نظر گرفته شود.

در معرض اشعه های موبایل بودن

گوشی های موبایل برای انتقال امواج رادیویی در تمام جهات طراحی شده اند. چون دکل های موبایل می توانند در هر جا و جهتی وجود داشته باشند. این بدان معنی است که امواج رادیویی موبایل به راحتی به بدن کاربر می رسد.

امواج رادیویی اساسا از طرف آنتن گوشی انتشار می یابد، اگرچه به داخل بدنه نیز نفوذ می کند و از آنجا نیز مقداری بیرون می آید. این آنتن ها گاهی برآمده هستند و از بیرون قابل رویت اند و گاهی هم به شکل مسطح و غیر قابل دیدن هستند.

امواج رادیویی که به طرف سر استفاده کننده از تلفن همراه انتشار می یابد ، حدود چند سانتی متر به داخل بافت های بدن فرد نفوذ می کند. در شروع نفوذ و جذب ، این امواج انرژی خود را به بافت های بدن منتقل می کنند ، که این مقدار انرژی به انرژی طبیعی بدن که توسط متابولیسم به وجود می آید افزوده می شود.

تا کم کم این نقطه از بدن بتواند خود را با انرژی اضافی جذب شده وفق دهد ، اما اطراف از این نقطه ، دما افزایش می یابد یا تطبیق حرارت توسط بدن ممکن است رخ دهد. توصیه های حفاظتی می گوید که محدودیت در جذب انرژی توسط بافت ها برای پایین آوردن اثرات ذکر شده است و الزاما به معنی خطرناک بودن نیست.

محاسبات نشان داده که بیشترین دمایی که در داخل سر ناشی از جذب انرژی امواج موبایل رخ می دهد حدود 0.1 درجه سانتیگراد است. اگرچه IEGMP (گروه کارشناسان مستقل تلفن های موبایل) اثرات مضری را برای این مقدار تابش تشخیص نداده اند ، ولی برای تمام افرادی که در معرض مقادیر مختلف اشعه هستند ، یکسان نیست.

SAR برای تلفن های موبایل

کمیتی که برای نشان دادن مقدار جذب امواج رادیویی در سر بکار می رود SAR نام دارد. ICNIRP (کمیته بین المللی حفاظت در برابر پرتو های غیر یونیزان) توصیه کرده که این مقدار نباید بیشتر از 2 وات بر کیلوگرم باشد وقتی که 10 گرم بافت همسان مغز به مدت 6 دقیقه در معرض تابش قرار می گیرند. این معیار توسط سازندگان موبایل مورد قبول قرار گرفته است.

تا کنون ، راه توافقی و مشترکی برای اندازه گیری مقدار SAR گوشی های موبایل اتخاذ نشده است. در نتیجه، نتایج بدست آمده در یک آزمایشگاه ممکن است با آزمایشگاه دیگر تطابق نداشته باشد. در ژولای 2001 کمیته اروپایی استاندارد لوازم برقی (CENELEC) استاندارد فنی را برای اندازه گیری SAR اعلام کرد که همکون نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

کارخانه های سازنده موبایل مقدار SAR گوشی های خود را برای نزدیک شدن به مقدار گزارش شده توسط سایت www.mmfai.org  تنظیم می کنند. که این مقادیر اعلام شده برای تمامی دستگاه های بی سیم به کار می رود ولی ممکن است متفاوت باشد.

در اینترنت سایت های زیادی برای اعلام SAR گوشی های مختلف وجود دارد.

مثلا برای برخی گوشی ها چنین است:

NOKIA:

6680 : 0.69 w/kg N70 : 0.93 w/kg N73 : 1.13 w/kg

6600 : 0.80 w/kg 3310 : 0.96 w/kg 

بیشترین توان خروجی از گوشی ها

توان خروجی از گوشی ها متناسب با استاندارد های فنی برای کار کردن در شبکه های مختلف موبایل است. توان خروجی پیک خروجی گوشی هایی که با GSM در فرکانس های 900 MHz تا 1800 MHz کار می کنند به ترتیب برابر 2W و 1W است.

گوشی های GSM امواج خود را در هر ثانیه با 217 تکه اطلاعاتی منتشر می کنند. فاصله هر دو تکه 4.6ms و طول هر تکه 577 µs است. این بدان معنی است که بطور متوسط ، در یک هشتم زمان منتشر می شوند ، یعنی توان متوسط آنها یک هشتم توان پیک آنهاست.

گوشی های GSM با امواج 900MHz و 1800MHz بیشترین توان متوسط زمانی شان به ترتیب برابر 0.25W و 0.125W است.

تشعشع هنگام استفاده عادی

دلایل متعددی وجود دارد که چرا SAR استخراج شده از یک روش بررسی فنی استاندارد بیانگر برآورد بدبینانه از SAR است که معمولا در هنگام صحبت کردن با گوشی دریافت می شود. مقدار SAR اعلام شده برای گوشی های تلفن بر این اساس است که گوشی های موبایل با حداکثر توان ممکن در یک بازه 6 دقیقه ای کار می کنند.

نکته ای که باید بدان توجه داشت آن است که بر اساس تکنولوژی گوشی ها با توان ثابت و یکنواخت در طول مدت حرف زدن کار نمی کنند. بیشترین توان خروجی از موبایل های GSM حدود2w پیک است، اما این ممکن است در 15 مرتبه متوالی این مقدار به حدود 2 mW در نگام صحبت کردن برسد (با ضریب کاهش توان 1000).

سطح توان موبایل هنگام استفاده به کیفیت ارتباط با دکل موبایل دارد. هر چه ارتباط بهتری برقرار باشد توان خروجی کمتر و برعکس. این ارتباط خوب در مکان های سر باز و نزدیک به دکل ها قابل دستیابی است.

مقدار SAR با توان خروجی متناسب است، اگر گوشی ارتباط خوبی را با مرکز برقرار کرده باشد و توان خارج شده با ضریب کاهش 1000 کاهش یابد مقدار SAR نیز با همین ضریب کاهش می یابد.

براساس SAR اعلام شده از سوی ICNIRP ، ابتدا لازم است که متوسطSAR در دوره زمانی بیشتر از 6 دقیقه اندازه گیری شود. به عنوان مثال، یک مکالمه 3 دقیقه ای مقدار SAR برابر 1W/kg خواهد بود اگر در 3 دقیقه بعدی مکالمه ای صورت نگیرد که در این صورت برای این شش دقیقه مقدار متوسط SAR برابر 0.5W/kg خواهد بود. که این منطبق با 2W/kg اعلام شده از سوی ICNIRP می باشد.

عوامل تاثیر گذاری اشعه

IEGMP احساس کرد که خریداران تلفن های همراه در صورت تمایل باید از نحوه کاهش مقدار اشعه مطلع شوند. که این کاهش اشعه را می توان بوسیله استفاده از "هند فری" (hands-free)و وسایل جانبی دیگر ، انجام داد.

· SAR تلفن

مقدار SAR اندازه گیری شده هنگام آزمایش ، با توان حدکثر و ثابت می باشد. در استفاده های معمولی مقدار SAR کمتر از مقدار اعلام شده خواهد بود. هرچه سیگنال قوی تری از دکل موبایل دریافت شود ، توان کمتری نیز از گوشی خارج خواهد شد.

· فاصله از سر

آنتن منبع اصلی امواج رادیویی گوشی می باشد. دور کردن گوشی از سر مثلا با استفاده از "هند فری" مقدار SAR موضعی را در سر کاهش می دهد. هرچند که ممکن است مقدار SAR موضعی را در سایر نقاط بدن افزایش دهد.

· کثرت استفاده و مدت تماس

طبیعی است استفاده کمتر اشعه کمتری را به بدن و سر می رساند.

منابع انگلیسی:

http://www.hpa.org.uk

http://aircrewhealth.blogspot.com/2007/04/cell-phone-use-and-risk-of-brain-cancer.html

.

1- تشخیص  TBI(Traumatic Brain Injury) (روان زخم)

_ TBI بیست بار خطرناک تر از : ایدز ، سرطان پستان، آسیب های نخاعی و ام اس (MS) ، می باشد.

_ TBI پس از جنگ های آمریکا در سال 1977 بین مردم آن کشور شیوع بیشتری پیدا کرد.

_ سالانه حدود 1.5 میلیون نفر در آمریکا دچار TBI می شوند.

_ TBI یکی از علل مرگ و ناتوانی در کودکان و جوانان است.

اما بوسیله عکسبرداری SPECT با کیفیت بالا می توان به وجود  TBI پی برد.

SPECT مغزی به عنوان بهترین روش برای تشخیص "روان زخم" از سطح ابتدایی تا پیشرفتۀ آن شناخته شده است. چون "روان زخم" در روش های دیگر عکسبرداری مثل CT و MRI خود را نشان نمی دهد.

مستندات صدمات مغزی از بسیاری جهات دارای اهمیت است. برای کودکان مدرسه ای و نوجوانان ، تشخیص "روان زخم" در آنها می تواند به آنها در ارائه آموزش ها و خدمات ویژه کمک کند. دانستن این صدمات، اغلب در استفاده از تسهیلات قانونی و بیمه ای مهم هستند.

تشخیص مناسب کلید درمان مناسب است

برای مثال ، کودکانی که دچار "روان زخم" (TBI) هستند، می تواند منجر به مشکلات متعددی شود. آنها بد اخلاق، پر فعالیت، انجام اعمال بدون فکر، عصبانی، پرخاشگر و ناسازگار می شوند. این نوع رفتارها اغلب با ADD (مشکل کنترل رفتار) اشتباه گرفته می شود و دارو هایی مثل ریتالین برای آنان تجویز می شود که معمولا مشکل را شدید تر می کند و یا حداقل بی تاثیر خواهد بود. تشخیص مناسب "روان زخم" می تواند منجر به درمان مناسب شود و اتلاف زمان را بوسیله روشهای غیر مفید از بین ببرد. بنابراین ضروری به نظر می رسد که پزشکان به داشتن علایم "روان زخم" در بیمار اهمیت بیشتری دهند.

2- تشخیص آلزایمر

حدود 4.000.000 نفر در آمریکا دچار آلزایمر هستند که پیش بینی می شود این آمار در سال 2050 به 14.000.000 نفر برسد. آخرین تحقیقات نشان می دهد که دو سوم کسانی که در دوران افزایش زاد و ولد به دنیا می آیند بیشتر دچار آلزایمر می شوند. دارو های جدید آلزایمر می توانند از رشد و پیشرفت آلزایمر را کند کنند. تمامی گروه های پزشکی بزرگ در آمریکا مثل دانشکده رادیولوژی و پزشکی هسته ای ، عکسبرداری SPECT مغزی را به عنوان روش اصلی تشخیص آلزایمر پذیرفته اند.

به هر حال واضح است که اثر دارو ها در مراحل اولیه پیشرفت آلزایمر بسیار بیشتر خواهد بود. هر کسی که در نزدیکانش کسی دچار آلزایمر بوده باشد ، اهمیت این موضو را بهتر می داند.

تحقیقات دلالت بر آن دارد که SPECT مغزی می تواند اغلب وجود آلزایمر را تشخیص دهد. بر خلاف سالهای گذشته که پس از پیشرفت بیماری می توانستیم پی به وجود آن ببریم اکنون در مراحل اولیه می توان آنرا شناسایی کرد.

با تشخیص به موقع و استفاده از دارو های کند کننده رشد آلزایمر ، بیماران می توانند در این مدت طولانی تر شانس استفاده از دارو های جدید تری را که به بازار می آیند را تجربه کنند.

3_ تشخیص Seizure Localization (حمله موضعی)

Seizure یک تغییر ولتاژ ناگهانی در فعالیت الکتریکی مغز است که فعالیت یا احساسات فرد طی چند لحظه تحت تاثیر قرار می گیرد. خود Seizure بیماری نیست بلکه نشانه بسیاری از بیماری هاست که می توانند بر روی مغز اثر بگذارند. برخی حمله ها (Seizure ها) به شدت قابل احساس اند. برخی دیگر کلا بدن را از کار می اندازند.

کسی که حداقل دو "حمله" را داشته که ناشی از وضعیت های پزشکی _مثل ترک الکل یا پایین آمدن قند خون _ نباشد ، در دسته افراد صرعی (غشی) قرار می گیرد. حملۀ غشی ممکن است ناشی از صدمات مغزی یا ارثی باشد، اما اغلب علت آن ناشناخته است. واژه "غش" بر دلیل حمله یا شدت آن دلالت نمی کند.

اگر شما دارای دو حمله هستید احتمال 80% وجود دارد که باز هم برایتان حمله پیش بیاید. اگر در زمان صدمه یا عفونت مغزی اولین حمله برایتان پیش آمد ، شما بیشتر از زمانی که حمله را تجربه نکرده اید مستعد صرع هستید.

بیشتر از 1.5 میلیون آمریکایی در 5 سال اخیر برای صرع مورد درمان قرار گرفته اند. یعنی 6.5 از 1000 نفر.

SPECT مغزی برای تشخیص کانون حمله

الف_ حمله های پیچیده موضعی/غش قطعه گیجگاهی:

"حمله" می تواند به دو دسته موضعی (کانونی) و تعمیم یافته تقسیم شود. حمله موضعی در یک محل مشخص از مغز به وقوع می پیوندد و می تواند به دو بخش ساده (بدون هیچ اختلالی در هوشیاری فرد) و پیچیده (همراه با اختلال در هشیاری فرد) تقسیم شود. هر دو نوع ساده و پیچیدۀ حمله موضعی می تواند بر احساساتی مثل بویایی ، لامسه و تکلم تاثیر بگذارد. حدود 10 تا 20 درصد بیماران با حمله موضعی پیچیده کنترل ناکافی برروی درمان دارویی شان دارند. بیماران بی توجه به درمان ممکن است خواهان اعمال عمل جراحی شوند. EEG (electroencephalogram) (نوار مغزی) اغلب در تشخیص مکان دقیق کانون حمله ناتوان است. اگرچه EEG عمقی دارای دقت بیشتری است اما به شدت تهاجمی است. CT و MRI از حساسیت کمتری برای حمله کانونی برخوردارند.(به ترتیب 17% و 34%)

1) عکسبرداری SPECT هنگام مرحله ناگهانی

عکسبرداری SPECT مغزی می تواند مکان کانون حمله را در 80% تا 100% از بیماران هنگام مرحله ناگهانی ، مشخص کند. مطالعات SPECT ناگهانی دارای حساسیتی بین 81% تا 93% می باشد (حساسیتی بین 89% تا 97% برای صرع (غش) قطعه گیجگاهی و 73% تا 92% برای غش بیرون مغزی). پیشگویی مقدار صحیح SPECT برای مکان سنجی حمله کانونی یک سویه می تواند به 97% برسد. برای نتیجه بهتر MRI می تواند به SPECT کمک کند.

2) SPECT هنگام مرحله ناگهانی داخلی (inter-ictal)

پیگیری حمله ، نسبتا سریع اوج می گیرد (معمولا بین حدود 20 دقیقه) تا مرحله کاهش جریان خون (hypoperfused) که در کل مرحله اینتر ایکتال (بدون حمله) تداوم می یابد.

بهرحال ، توجه به کاهش جریان خون (hypoperfused) در یک عکس SPECT از مرحله ناگهانی داخلی با جریان خون بیشتر (hyperperfusion) در همان منطقه هنگام حمله ، مطلقا متعلق به کانون حمله است.

ب_ غش (صرع) لب قدامی مغز:

در ارزیابی غش لب قدامی ، عکسبرداری SPECT  افزایش جریان خون (hyperperfusion) کانون حمله هنگام مرحله حمله ناگهانی را  در 90% از موارد نشان می دهد.

ج_ غش لحظه ای:

غش لحظه ای موقعیتی است که وقتی حمله اتفاق می افتد، پیوسته یا بسیار پشت سر هم ، مریض در میان حمله ها به حالت عادی باز نمی گردد. اگرچه EEG می تواند برای تشخیص بسیار مفید باشد، اما در این بیماران، ممکن است ناهنجاری ها در EEG ریز یا مخفی بماند. در مطالعات SPECT  ارزیابی جزیی غش لحظه ای ، هنگام حمله ناگهانی ، افزایش جریان خون در مکان هایی که توسط EEG شناسایی شده است ، مورد تایید قرار گرفته است. غش لحظه ای تغییرات بلند دوره ای را  در جریان منطقه ای خون بوجود می آورد که در هنگام تک حمله قابل رویت نیست. مشابه همین نتیجه ، افزایش پایدار در جریان خون ممکن است بوسیله عکسبرداری SPECT در یک دوره زمانی طولانی تشخیص داده شود (شاید باتلاش 6 روزه در ادامه این رویداد).

4_ تشخیص ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) (پر جنبی)

شما تنها نیستید.

پرجنبی (ADHD) شایعترین  اختلال رفتاری دوران کودکی است و بیشترین رشد را در میان اختلالات رفتاری بزرگسالان دارد. از سال 1990 تعداد کودکان آمریکایی که مبتلا به ADHD شناخته شده اند بالغ بر 900.000 تا 5.500.000 می باشد. حدودا 1.000.000 مورد جدید از ADHD سالانه در کودکان و 600.000 مورد جدید در سال برای بزرگسالان آمریکا تشخیص داده شده است. در حقیقت ، می توان تخمین زد که بیش از 85% از بزرگسالان بزرگسالان و 50% کودکان مبتلا به ADHD هنوز تشخیص داده نشده اند.

پنجاه درصد (یا بیشتر) کودکان مدرسه ای مبتلا به ADHD و دیگر اختلالات رفتاری هستند. 15% تا 20% دیگر علایم ناپایدار و گذرای ADHD دارند. حدودا نیمی از کودکانی که در آنها ADHD تشخیص داده شده ، در صورت ادامه،  زندگی بزرگسالی بدی خواهند داشت.

تشخیص مناسب ADHD می تواند بسیار موثر باشد

تشخیص صحیح ADHD به دلایل مختلف می تواند یک گزینه پیچیده برای متخصص بالینی باشد. ADHD در حقیقت شامل 3 گروه اصلی می شود که حالت بحرانی وقتی است که چند نوع با هم ترکیب شوند. بسیاری از موقعیت های دیگر می تواند علایمی مثل ADHD بوجود بیاورد که در تشخیص باعث بروز اشتباه شود. برخی علایم ADHD شبیه علایم دیر یادگیری، حمله صرعی خفیف، اضطراب و یا افسردگی است.

مطالعات نشان داده است که درصد زیادی از کودکان دارای ADHD یا مبتلا به اختلال موسوم به دوقطبی (Bipolar Disorder) هستند. دانستن وجود ADHD همراه با اختلال دوقطبی بسیار مهم است چون اگر "پرجنبی" قبل از Bipolar Disorder درمان شود تجربه دیوانه کننده ای برای مریض خواهد بود.

به دلیل فوق ، تشخیص و درمان ADHD به شدت بحث برانگیز است.

عکسبرداری SPECT مغزی توانسته خود را به عنوان یک روش موثر برای کمک به پزشکان در تشخیص وجود یا عدم وجود ADHD معرفی کند. مشخص شده که نوع کم شدت ADHD ناشی از تغییرات ساختاری در قسمت جلویی و عقبی (قدامی و خلفی) و به طور ویژه در طرف راست مغز است. 

5_ Bipolar Disorder (عدم تعادل در شادی و ناراحتی ، بهت زدگی)

معمولا بدون تشخیص می ماند

Bipolar Disorder بر روی 2.300.000 نفر از بزرگسالان آمریکایی بصورت منفعل وجود دارد. بدون درمان موثر ، این بیماری می تواند در 20% موارد منجر به خودکشی شود.

بسیاری از بیماران دارای Bipolar Disorder بدون تشخیص باقی می مانند. این اتفاق اغلب وقتی می افتد که فرد مبتلا به Bipolar Disorder نوع II (نوع غیر شدید بیماری) ، که در او شیدایی خفیف مشاهده نشده است ، به عنوان افسردگی یک قطبی شناسایی می شود. یا گاهی مریض با بیماری روانی شدید مانی اشتباها به عنوان جنون جوانی (اسکيزوفرنى) تشخیص داده می شود. تفاوت میان اولین حمله Bipolar Disorder از جنون جوانی معمولا سخت است. اما توسط SPECT مشخص شده که اسکيزوفرنى ناشی از آشفتگی در جریان خون و متابولیسم گلوکوز مغز است.

بیمار روانی و پارانویا (جنون ايجاد سوء ذن شديد و هذيان گويى و فقدان بصيرت) که همراه با Bipolar Disorder ، تکمیل درمان را سخت تر می کند. معمولا ضروری است که اعضای خانواده مریض را در استفاده از دارو ها ترغیب کنند.

مطالعات نشان داده است که این بیماری ناشی از تغییرات در قسمت پیشانی، قطعه گیجگاهی میانی و مخچه مغز است. همچنین ناشی از عملکرد غیر صحیح مدارهای اتصال دهندۀ داخلی مغز در قسمتهای ذکر شده نیز می باشد.

اهمیت درمان Bipolar Disorder

از آنجا که Bipolar Disorder به دارو پاسخ مثبت می دهد ، هنگام اولین بهبود، بیماران احساس می کنند که هیچگاه مشکلی نداشته اند. به همین دلیل ادامه استفاده از دارو را متوقف می کنند که باعث افزایش احتمال عود بیماری می شود. این یکی از مشکلات در درمان بیماران Bipolar Disorder است.

وقتی که یک عکس گویا تر از هزاران کلمه است

عکسبرداری SPECT مغزی می تواند ارزیابی دقیقتری از بیماری Bipolar Disorder را نسبت به سایر روش ها به ما بدهد. به علاوه می تواند یک مدرک تصویری را در اختیار بیمار و خانواده بیمار قرار دهد.

6_ Depression (افسردگی)

افسردگی دومین وضعیت شایع در روانپزشکی است (پس از اضطراب) که بر روی 19.000.000 آمریکایی بزرگسال مشاهده شده است. در طول زندگی شان ، تقریبا 5-12% مردان و 10-15% زنان حداقل یک بار دچار افسردگی شدید شده اند. بیش از نیمی از اینان باز هم دچار دپرس خواهند شد. بیست درصد از بیمارانی که به روانپزشک مراجعه می کنند دچار افسردگی هستند.

تاثیرات افسردگی متناوب است. یک مطالعه جدید که توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) و بانک جهانی انجام شده ، مشخص شده است که افسردگی شدید باعث بوجود آمدن بسیاری ناتوانی ها شده است. 80% خودکشی ها توسط کسانی که دچار افسردگی هستند انجام شده است.

هرچند 80% تا 90% مردم مبتلا به افسردگی شدید با موفقیت می توانند درمان شوند. فقط 38% از آمریکایی ها اعتقاد دارند که افسردگی یک مشکل در سلامتی است. بقیه افسردگی را به عنوان یک ناتوانی جسمی و شخصی می دانند و نه بعنوان یک بیماری.

کمک و امید

عکسبرداری SPECT مغزی می تواند کمک عظیمی به پزشکان در تشخیص افسردگی بکند. SPECT مغزی می تواند به ما نشان بدهد کدام بخش های مغز دچار افسردگی می شوند و کدام بخش ها فعالیت خود را به خوبی انجام می دهند یا نمی دهند. مطالعات انجام شده برروی افراد مبتلا به MDD و مقایسه آنها با افراد عادی نشان می دهد که بین افزایش rCBF در قشر میانی گیجگاهی سمت راست مغز طرف راست بالایی جلوی قطعه گیجگاهی، و قسمت پهلویی سمت چپ قطعه گیجگاهی و افسردگی رابطه وجود دارد. این مطالعات نشان داده است که در افراد افسرده rCBF در قطعه آهیانه چپ و قسمت جلویی تالاموس و در طرف راست انتهای مغز ، نسبت به افراد عادی کاهش می یابد.

7_ OCD (Obsessive Compulsive Disorder) (وسواسی) 

2% مردم آمریکا دچار وسواسی هستند. خوشبختانه امروزه وسواسی قابل درمان است.

وسواسی چیست؟

اضطراب، تردید، اعتقادات موهوم در زندگی هر روزه وجود دارد. اگر هر کدام از آنها مفرط شوند یا هیچ حسی را سبب نشوند ، می تواند نشانه وسواسی باشد. در وسواسی ، مثل آن است که مغز دچار حملۀ یک اندیشه ویژه شود که نمی تواند آنرا رها کند. وسواسی یک اختلال طبی مغز است که باعث ایجاد اشکال در تجزیه و تحلیل اطلاعات می شود. این نشانه عیب یا ضعف شخصیت، یا بی ثباتی شخصیت نیست. تحقیقات نشان می دهند که وسواسی اشکال در ارتباط میان قسمت جلویی مغز (لب قدامی مغز) و عمق آن (غده های پایه) می باشد. این قسمت از مغز از پیام رسان های شیمیایی سروتونین استفاده می کند. اعتقاد بر آن است که مقدار ناکافی سروتونین وسواسی را بوجود می آورد. داروهایی که غلظت سروتونین مغز را افزایش دهند به رفع علایم وسواسی کمک خواهند کرد. عکسبرداری SPECT مغزی مسیر سروتونین را پس از مصرف آن در مغز ردیابی و جستجو می کند. وقتی وسواسی در کودکی همراه با گلودرد میکروبی به طور ناگهانی شروع شود ، سیستم ایمنی بدن ممکن است درگیر شود. این حالت به PANDAS معروف است که مخفف Pediatric Autoimmune Neurological Disorder Associated with Strep می باشد. آزمایشها می تواند تشخیص دهد که این حالت نتیجه وسواسی است یا خیر.

علایم وسواسی چیست؟

افراد وسواس معمولا دارای هم فکر دایم و هم اضطرار هستند، گاهی نیز ممکن است یکی از اینها باشد. علایم وسواسی می تواند در تمام سنین وجود داشته باشد. تمامی افراد وسواس یک بیماری را از خود نشان نمی دهند. در برخی اوقات مثل رفتن به رختخواب و امور مذهبی و ... ممکن است وسواسی بوجود بیاید. دلواپسی های معمولی ، مثل ترسهای ناخالص، ممکن است هنگام فشار افزایش یابند مثل وقتی که کسی در خانواده مریض باشد یا فوت کند. فقط وقتی که علایم ایستادگی کنند، احساسی تولید نخواهد کرد، باعث پریشانی بیشتر خواهد شد، یا با عملکردها تداخل خواهد کرد.

1- فکر های دایم

فکر دایم شامل اندیشه ها ، تصاویر، یا تپش هایی است که خارج از کنترل شما اتفاق می افتند. شما نمی خواهید این تفکرات را داشته باشید، ولی آنها ناخودآگاه و پریشان کننده اند و بر اندیشه های شما سایه می گسترانند. این فکر های دایم، همراه با احساس های ناخوشایند مثل ترس ، تنفر، تردید هستند.

2- اضطرار و اجبار

افراد وسواس معمولا سعی می کنند فکرهای دایمشان را با اجبار و اضطرار از خود دور کنند. برخلاف نوشیدن مشروب و یا قمار اجباری ، اضطرار و اجبار در وسواسی به فرد احساس خوشی نمی دهد. بلکه ، این اضطرار ها برای غلبه بر فکر های دایم بوجود می آید.

8_  Anxiety & Panic Disorder(اضطراب)

چالشی برای تشخیص

یک هشتم مردم آمریکا که در سنین 18 تا 54 سال هستند از اضطراب و دلواپسی رنج می برند. این تعداد در کل به مقدار 19.000.000 نفر می رسد. اضطراب در حقیقت دربردارندۀ هفت نوع مختلف از اختلالات روانی است (وحشت، وسواسی، فشار روانی پس آسیبی،اضطراب تعمیم یافته، ترس از جمع، ترس از مکان های باز و ترس های دیگر). همچنین همراه با دیگر اختلالات ممکن است اتفاق بیفتد، اختلالاتی مثل افسردگی که باعث سخت تر شدن تشخیص می شود. فرد مضطرب باید خود را به 5 پزشک نشان دهد تا به نتیجه دقیق و درست برای درمان برسد.

تشخیص درست باعث درمان مناسب می شود

انواع مختلف اضطراب در اثر عدم انجام صحیح فعالیت بخش های مختلف مغز رخ می دهد. با تشخیص این بدکاری ها می توان آنرا از افسردگی و ... تشخیص داد. این کار را می توان با SPECT انجام داد.

.

عکسبرداری SPECT چیست؟

عکسبرداری SPECT مغزی (Single Photon Emission Computed Tomography)   یک نوع مطالعه در شاخه پزشکی هسته ای می باشد که به پزشکان اجازه می دهد در باره جریان خون در نقاط مختلف مغز مطالعه کنند. با دانستن اینکه خون چگونه در نقاط مختلف مغز جاری می شود ، پزشک با دقت بیشتری می تواند بفهمد که کدام نقاط مغز عملکرد صحیح خود را ندارند.

SPECT مغزی ، با استفاده از رادیو دارو ها،  یک عکس فوری از عملکرد مغز را به ما می دهد. این روش در دهۀ گذشته در روانپزشکی برای تحقیق بر روی اختلالات مغزی استفاده شده است.

تاریخچه SPECT :

دستگاه اولیه SPECT در سال 1960 بوسیله Edwards و Roy Kuhl ساخته شد. ولی این دستگاه هنوز بسیار ابتدایی بود. این وسیله شامل آشکار ساز های متعدد یدیدسدیم بود که در چهار طرف سر مریض قرار می گرفتند. در آن زمان به آن دوربین MARK IV می گفتند.

اولین نوع تجاری این دستگاه بسیار شبیه MARK IV بود ولی از 32 آشکارساز استفاده می کرد. بااینکه این دستگاه دارای دتکتور (آشکارساز) های بسیاری بود اما تصاویر بدست آمده بسیار مناسب و با کیفیت نبودند. متعاقبا SPECT مورد استقبال جهانی قرار نگرفت. تا اینکه بین سال های 1980 و 1990 ، SPECT با پیشرفت عکسبرداری هسته ای ، به کم کم خود را به عنوان یک روش عکسبرداری نشان داد. امروزه عکسبرداری SPECT به عنوان بهترین روش عکسبرداری از عملکرد های مغز خود را به تثبیت رسانده است.

در چه مواقعی SPECT مغزی لازم است؟

SPECT مغزی یک ابزار پیشرفته برای کمک به انتخاب نوع درمان است. مثلا اگر پای شما شکسته شده باشد و پزشک بخواهد بدون استفاده از عکسبرداری اشعه X پایتان را گچ بگیرد ، چه حسی به شما دست می دهد؟ در مورد مغز نیز به همین ترتیب است.

عکسبرداری SPECT چگونه انجام می شود؟

یک عکسبرداری SPECT مغزی به رادیوایزوتوپ هایی نیاز دارد که از طریق ورید بطور هدفمند به طرف سلول های مغز هدایت شوند. رادیو دارو همراه با جریان خون در تمام مغز منتشر می شود و بدیهی است قسمتهایی که خون بیشتری در آنها جریان دارد رادیو ایزوتوپ بیشتری را جمع می کند و همین جریان خون با فعالیت آن قسمت مغز ارتباط مستقیم دارد. ایزوتوپ تکنسیوم 99m (Technetium99) فورا متناسب با جریان خون ، در نقاط مختلف مغز ماندنی می شود و از خود اشعه گاما منتشر می کند و این اشعه های گاما توسط دوربین (آشکار ساز) های گاما که در اطراف مغز هستند آشکارسازی می شوند.

 در مطالعه بیماران با مشکلات مغز و اعصاب بوسیله SPECT ، محققان جریان های خونی را مشاهده کردند که در حالتهای مغزی دیگر قابل مشاهده اند. بنابراین بیماران می توانند منشا های بیماری های مغزی خود را قبل از وقوع آن ببینند.

با وجود MRI و CT چه نیازی به SPECT وجود دارد؟

چون برای ارزیابی کامل علایم بیماری ، دست یابی به ساختمان (آناتومی) مغز و جریان خون در آن لازم است. CT و MRI فقط در مورد ساختار آناتومی مغز به ما اطلاع می دهند. در بسیاری بیماران تنها دانستن آناتومی مغز برای تشخیص بیماری کافی نیست و معمولا اختلالات وقتی شکل آناتومیکی پیدا می کنند که دیگر کمی دیر شده است و یا اصولا برخی بیماری ها اصلا بوسیلۀ شکل ساختمان مغز قابل تشخیص نیستند. SPECT مغزی اطلاعاتی را در مورد جریان خون در مغز به پزشک می دهد که با روش های دیگر عکسبرداری قابل تشخیص نیستند. مقایسۀ یک مغز عکسبرداری شده بوسیلۀ SPECT با یک مغز سالم و عادی اطلاعات زیادی را به پزشک می دهد. وقتی پزشکان اطلاعات ساختار و عملکرد مغز را با هم ترکیب می کنند ، بی شک به نتایج بهتری خواهند رسید. SPECT مغزی همچنین می تواند برای بررسی اثر روش های درمانی مختلف استفاده شود.

بر خلاف CT و MRI و EEG (نوار مغزی) که در بیماران روانپزشکی بسیار کاربرد دارند ، SPECT مغزی با کیفیت بالا ، برای تشخیص بیماری های زیر بکار می رود (در پایین تر در مورد هر کدام توضیح مفصلی ارائه خواهد شد):

1_  TBI(Traumatic Brain Injury) (روان زخم)

2_ آلزایمر

3_ Seizure Localization

4_ ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) (پر جنبی)

5_ Bipolar Disorder

6_ Depression (افسردگی)

7_ OCD (Obsessive Compulsive Disorder) (وسواسی)

8_  Anxiety & Panic Disorder(اضطراب)

(توضیح در باره تشخیص هر کدام از 8 بیماری فوق در پست بعدی داده خواهد شد).