یک فیزیسیست

عکسبرداری SPECT چیست؟

عکسبرداری SPECT مغزی (Single Photon Emission Computed Tomography)   یک نوع مطالعه در شاخه پزشکی هسته ای می باشد که به پزشکان اجازه می دهد در باره جریان خون در نقاط مختلف مغز مطالعه کنند. با دانستن اینکه خون چگونه در نقاط مختلف مغز جاری می شود ، پزشک با دقت بیشتری می تواند بفهمد که کدام نقاط مغز عملکرد صحیح خود را ندارند.

SPECT مغزی ، با استفاده از رادیو دارو ها،  یک عکس فوری از عملکرد مغز را به ما می دهد. این روش در دهۀ گذشته در روانپزشکی برای تحقیق بر روی اختلالات مغزی استفاده شده است.

تاریخچه SPECT :

دستگاه اولیه SPECT در سال 1960 بوسیله Edwards و Roy Kuhl ساخته شد. ولی این دستگاه هنوز بسیار ابتدایی بود. این وسیله شامل آشکار ساز های متعدد یدیدسدیم بود که در چهار طرف سر مریض قرار می گرفتند. در آن زمان به آن دوربین MARK IV می گفتند.

اولین نوع تجاری این دستگاه بسیار شبیه MARK IV بود ولی از 32 آشکارساز استفاده می کرد. بااینکه این دستگاه دارای دتکتور (آشکارساز) های بسیاری بود اما تصاویر بدست آمده بسیار مناسب و با کیفیت نبودند. متعاقبا SPECT مورد استقبال جهانی قرار نگرفت. تا اینکه بین سال های 1980 و 1990 ، SPECT با پیشرفت عکسبرداری هسته ای ، به کم کم خود را به عنوان یک روش عکسبرداری نشان داد. امروزه عکسبرداری SPECT به عنوان بهترین روش عکسبرداری از عملکرد های مغز خود را به تثبیت رسانده است.

در چه مواقعی SPECT مغزی لازم است؟

SPECT مغزی یک ابزار پیشرفته برای کمک به انتخاب نوع درمان است. مثلا اگر پای شما شکسته شده باشد و پزشک بخواهد بدون استفاده از عکسبرداری اشعه X پایتان را گچ بگیرد ، چه حسی به شما دست می دهد؟ در مورد مغز نیز به همین ترتیب است.

عکسبرداری SPECT چگونه انجام می شود؟

یک عکسبرداری SPECT مغزی به رادیوایزوتوپ هایی نیاز دارد که از طریق ورید بطور هدفمند به طرف سلول های مغز هدایت شوند. رادیو دارو همراه با جریان خون در تمام مغز منتشر می شود و بدیهی است قسمتهایی که خون بیشتری در آنها جریان دارد رادیو ایزوتوپ بیشتری را جمع می کند و همین جریان خون با فعالیت آن قسمت مغز ارتباط مستقیم دارد. ایزوتوپ تکنسیوم 99m (Technetium99) فورا متناسب با جریان خون ، در نقاط مختلف مغز ماندنی می شود و از خود اشعه گاما منتشر می کند و این اشعه های گاما توسط دوربین (آشکار ساز) های گاما که در اطراف مغز هستند آشکارسازی می شوند.

 در مطالعه بیماران با مشکلات مغز و اعصاب بوسیله SPECT ، محققان جریان های خونی را مشاهده کردند که در حالتهای مغزی دیگر قابل مشاهده اند. بنابراین بیماران می توانند منشا های بیماری های مغزی خود را قبل از وقوع آن ببینند.

با وجود MRI و CT چه نیازی به SPECT وجود دارد؟

چون برای ارزیابی کامل علایم بیماری ، دست یابی به ساختمان (آناتومی) مغز و جریان خون در آن لازم است. CT و MRI فقط در مورد ساختار آناتومی مغز به ما اطلاع می دهند. در بسیاری بیماران تنها دانستن آناتومی مغز برای تشخیص بیماری کافی نیست و معمولا اختلالات وقتی شکل آناتومیکی پیدا می کنند که دیگر کمی دیر شده است و یا اصولا برخی بیماری ها اصلا بوسیلۀ شکل ساختمان مغز قابل تشخیص نیستند. SPECT مغزی اطلاعاتی را در مورد جریان خون در مغز به پزشک می دهد که با روش های دیگر عکسبرداری قابل تشخیص نیستند. مقایسۀ یک مغز عکسبرداری شده بوسیلۀ SPECT با یک مغز سالم و عادی اطلاعات زیادی را به پزشک می دهد. وقتی پزشکان اطلاعات ساختار و عملکرد مغز را با هم ترکیب می کنند ، بی شک به نتایج بهتری خواهند رسید. SPECT مغزی همچنین می تواند برای بررسی اثر روش های درمانی مختلف استفاده شود.

بر خلاف CT و MRI و EEG (نوار مغزی) که در بیماران روانپزشکی بسیار کاربرد دارند ، SPECT مغزی با کیفیت بالا ، برای تشخیص بیماری های زیر بکار می رود (در پایین تر در مورد هر کدام توضیح مفصلی ارائه خواهد شد):

1_  TBI(Traumatic Brain Injury) (روان زخم)

2_ آلزایمر

3_ Seizure Localization

4_ ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) (پر جنبی)

5_ Bipolar Disorder

6_ Depression (افسردگی)

7_ OCD (Obsessive Compulsive Disorder) (وسواسی)

8_  Anxiety & Panic Disorder(اضطراب)

(توضیح در باره تشخیص هر کدام از 8 بیماری فوق در پست بعدی داده خواهد شد).