آزمایش و اسکن تیرویید
در دوچشم من نشین، ای آنکه از من من تری
تا قمر را وانمایم، کز قمر روشنتری
اندرآ در باغ، تا ناموس گلشن بشکند
زآن که از صد باغ و گلشن خوش تر و گلشن تری
تا که سرو از شرم قدت قد خود پنهان کند
تا زبان اندر کشد سوسن، که تو سوسن تری
...
"حضرت مولانا"
و پرید
وقتی که
صورتم را شستم
با اشک.>>
آزمایش و اسکن تیرویید چیست؟
آزمایش و اسکن تیرویید توسط ید رادیو اکتیو (RAIU) ، یک نوع آزمایش هسته ای است که در شناسایی ساختار و عملکرد تیرویید به ما کمک می کند.
تیرویید یک غده است که در گردن قرار دارد و متابولیسم را توسط یک فرایند شیمیایی کنترل می کند.
در آزمایش یا اسکن تیرویید از یک ماده رادیو اکتیو (ید یا تکنسیوم) استفاده می شود که به بدن تزریق شده یا خورده می شود. چون تیرویید ید را خوب جذب می کند، از ید استفاده می شود. این مواد رادیواکتیو با انتشار اشعه گاما باعث تصویر برداری می شوند. عمل همزمان یک ردیاب و دوربین و کامپیوتر ، انتشار اشعه گاما را آشکار سازی می کنند که معیاری از جذب ماده رادیو اکتیو در تیرویید است و این جذب هم می تواند نشانه ای از فعالیت تیرویید باشد.
استفاده های عمومی این روش چیست؟
اسکن تیرویید برای تعیین اندازه و موقعیت غده تیرویید به کار می رود.
آزمایش تیرویید برای محاسبه پرکاری یا کم کاری و عملکرد غده تیرویید به کار می رود.
در موارد زیر نیز ممکن است پزشک این تست را تجویز کند:
_ مشخص شدن عملکرد صحیح غده.
_ کمک به تشخیص مشکلات غده تیرویید ، مانند پرکاری تیرویید (hyperthyroidism) یا سرطان تیرویید.
_ تشخیص نقاط غیر عادی و ملتهب.
_ محاسبه اینکه آیا سرطان به تمام نقاط تیرویید گسترش یافته یا نه.
اسکن تیرویید سراسر بدن معمولا برای افراد مبتلا به سرطان تیرویید انجام می شود.
چه آمادگی هایی برای این روش لازم است؟
قبل از آزمایش در موارد زیر باید به پزشک اطلاع داده شود:
_ در صورت داشتن تست های دیگر "ید" یا مواد رادیو اکتیو یا استفاده از مواد کنتراستی دیگر در پنج سال اخیر.
_ استفاده از دارو های حاوی ید، دارو های ضد سرفه و دارو های قلب.
_ داشتن آلرژی نسبت به ید یا مواد بی حسی.
_ حاملگی.
_ شیر دهی.
در روزهای قبل از آزمایش باید یک تست خون به عمل آید تا سطح هورمون های تیرویید در خون مشخص شود.
ممکن است گفته شود چند ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورید.
همچنین ممکن است قبل از آزمایش به بیمار گفته شو که گردنبند و جواهرات و لوازم فلزی خو را در بیاورد تا در عکسبرداری اختلال ایجاد نکند.
تجهیزات این آزمایش به چه شکل است؟
ردیاب یک وسیله کوچک شبیه به میکروفون است که برای تعیین توزیع ماده رادیو اکتیو در غده تیرویید به کار می رود. این وسیله در جلوی گردن مریض و بر روی تیروئید به مدت چند دقیقه قرار داده می شود.
یک دوربین گامای مخصوص عکسبرداری های هسته ای عکس های متعددی را از غده تیروئید در زوایای مختلف به ما می دهد. این دوربین ممکن است بزرگ باشد و درون محفظه فلزی و روی میز کار دستگاه قرار داشته باشد. یا به شکل بزرگ مثل دستگاه سی تی اسکن باشد.
کامپیوتر نیز تصاویر بدست آمده از دوربین را بهبود می بخشد.
این روش چگونه است؟
در عکسبرداری کنتراستی هسته ای از یک ماده رادیو اکتیو وارد شده به بدن استفاده می شود. ماده رادیو اکتیو در تیرویید جذب شده و با انتشار اشعه گاما و آشکار سازی آن بوسیله دوربین گاما و تجزیه وتحلیل نهایی آن بوسیله کامپیوتر به عکس تبدیل می شود.
این روش چگونه انجام می شود؟
اسکن تیرویید و آزمایش تیرویید ، هردو به صورت سرپایی هستند:
1- اسکن تیرویید
قبل از انجام اسکن تیرویید ، به بیمار دوز مشخصی از رادیودارو داده می شود (ید یا تکنسیوم).
یدی که بصورت خوراکی به فرد داده می شود ممکن است مایع یا به صورت کپسول باشد که حداکثر تا 24 ساعت قبل از آزمایش به فرد داده می شود. تکنسیوم تزریقی ، معمولا 30 دقیقه قبل از آزمایش به بیمار تزریق می شود. در این زمان ماده به خوبی در بدن پخش شده و در تیرویید به خوبی جذب می شود.
در زمان اسکن ، فرد باید روی تخت دراز بکشد و سر خود را به سمت عقب خم کند. دوربین گاما تصاویر متعددی را از زوایای مختلف ثبت می کند.
اسکن تیرویید حدود 30 دقیقه طول می کشد.
2- آزمایش تیرویید
به بیمار ید رادیواکتیو (I-123 یا I-131) بصورت کپسول یا مایع خوراکی داده می شود. بین 6 تا 24 ساعت بعد ، از وی آزمایش به عمل می آید.
پس از سپری شدن زمان لازم ، دستگاه ردیاب بر روی گردن فرد قرار داده می شود و تجمع ید در تیرویید و شدت اشعه گاما ، سنجیده می شود.
این پروسه هم حدود 30 دقیقه طول می کشد.
بیمار هنگام آزمایش چه چیزی را احساس می کند؟
ممکن است داروی خوراکی کمی بد مزه باشد. اگر از رادیوداروی تکنسیوم استفاده شود باید به صورت وریدی به دست تزریق شود که گاهی پس از انتشار در بدن باعث حالت تهوع می شود ولی گذراست.
پس از آزمایش نیز مقدار کمی از رادیواکتیویته در بدن بیمار باقی خواهد ماند که به مرور زمان و با واپاشی آن ، این مقدار کمتر نیز می شود. همچنین این مواد از طریق مدفوع و ادرار نیز دفع می شود. به همین خاطر توصیه می شود حداقل تا 24 ساعت بعد از آزمایش، از همسر و هم خانه ای ها فاصله گرفته شود تا آنها در معرض اشعه گاما قرار نگیرند. همچنین بعد از توالت دستها را باید بیشتر از حد معمول شست.
مزایا و خطرات:
1- مزایا
_ اطلاعات بدست آمده از رادیودارو ها مثل آزمایش و اسکن تیرویید، دقت و اطمینان بالایی را از نظر درستی نتایج نسبت به عکس برداری های دیگر دارد. برای بسیاری بیماری ها ، مطالعه بوسیله رادیودارو منجر به نتایج بسیار مفید و ارزشمندی می شود که در صورت نیاز معالجه صحیح را به دنبال خواهد داشت.
_ رادیودارو ها کمتر از اعمال جراحی به بدن آسیب می زنند.
2- خطرات
_ مانند تمامی روش های پرتو پزشکی ، باید پزشک را در مورد حامله بودن مطلع ساخت. در موارد ضروری در هنگام حاملگی باید دوز کمی را به بدن شخص وارد کرد تا به نوزاد آسیب نرسد.
_ رادیو دارو ها ممکن است به طور کلی باعث سرخی پوست یا درد شوند.
_ همیشه اندکی احتمال آسیب رسیدن به سلول ها و کروموزوم های بدن بوسیله پرتو وجود دارد. ولی در حد بسیار پایینی است.
محدودیت های آزمایش و اسکن تیرویید چیست؟
آزمایش و اسکن تیرویید روی زنان حامله انجام نمی شود ، تا مبادا به جنین آسیب برسد. همچنین برای زنان شیر ده نیز توصیه نمی شود.
آزمایش هایی که توسط رادیودارو انجام می شود معمولا زمانبر هستند. و این نیز ناشی از مراحل مختلف 1-تزریق و 2-پخش در بدن و 3-عکس برداری و 4- دفع ماده رادیو اکتیو ، می باشد. البته دوربین های گامای جدید زمان عکسبرداری را کاهش داده اند.
عکس های بدست آمده از رادیودارو ها ممکن است از وضوح تصاویری مثل CT و MRI برخوردار نباشد. ولی اطلاعاتی که به ما می دهد با روش های دیگر قابل دست یابی نیست.
می ده گزافه ساقیا،