یک فیزیسیست

عکسبرداری SPECT چیست؟

عکسبرداری SPECT مغزی (Single Photon Emission Computed Tomography)   یک نوع مطالعه در شاخه پزشکی هسته ای می باشد که به پزشکان اجازه می دهد در باره جریان خون در نقاط مختلف مغز مطالعه کنند. با دانستن اینکه خون چگونه در نقاط مختلف مغز جاری می شود ، پزشک با دقت بیشتری می تواند بفهمد که کدام نقاط مغز عملکرد صحیح خود را ندارند.

SPECT مغزی ، با استفاده از رادیو دارو ها،  یک عکس فوری از عملکرد مغز را به ما می دهد. این روش در دهۀ گذشته در روانپزشکی برای تحقیق بر روی اختلالات مغزی استفاده شده است.

 

تاریخچه SPECT :

دستگاه اولیه SPECT در سال 1960 بوسیله Edwards و Roy Kuhl ساخته شد. ولی این دستگاه هنوز بسیار ابتدایی بود. این وسیله شامل آشکار ساز های متعدد یدیدسدیم بود که در چهار طرف سر مریض قرار می گرفتند. در آن زمان به آن دوربین MARK IV می گفتند.

اولین نوع تجاری این دستگاه بسیار شبیه MARK IV بود ولی از 32 آشکارساز استفاده می کرد. بااینکه این دستگاه دارای دتکتور (آشکارساز) های بسیاری بود اما تصاویر بدست آمده بسیار مناسب و با کیفیت نبودند. متعاقبا SPECT مورد استقبال جهانی قرار نگرفت. تا اینکه بین سال های 1980 و 1990 ، SPECT با پیشرفت عکسبرداری هسته ای ، به کم کم خود را به عنوان یک روش عکسبرداری نشان داد. امروزه عکسبرداری SPECT به عنوان بهترین روش عکسبرداری از عملکرد های مغز خود را به تثبیت رسانده است.

 

در چه مواقعی SPECT مغزی لازم است؟

SPECT مغزی یک ابزار پیشرفته برای کمک به انتخاب نوع درمان است. مثلا اگر پای شما شکسته شده باشد و پزشک بخواهد بدون استفاده از عکسبرداری اشعه X پایتان را گچ بگیرد ، چه حسی به شما دست می دهد؟ در مورد مغز نیز به همین ترتیب است.

 

عکسبرداری SPECT چگونه انجام می شود؟

یک عکسبرداری SPECT مغزی به رادیوایزوتوپ هایی نیاز دارد که از طریق ورید بطور هدفمند به طرف سلول های مغز هدایت شوند. رادیو دارو همراه با جریان خون در تمام مغز منتشر می شود و بدیهی است قسمتهایی که خون بیشتری در آنها جریان دارد رادیو ایزوتوپ بیشتری را جمع می کند و همین جریان خون با فعالیت آن قسمت مغز ارتباط مستقیم دارد. ایزوتوپ تکنسیوم 99m (Technetium99) فورا متناسب با جریان خون ، در نقاط مختلف مغز ماندنی می شود و از خود اشعه گاما منتشر می کند و این اشعه های گاما توسط دوربین (آشکار ساز) های گاما که در اطراف مغز هستند آشکارسازی می شوند.

 در مطالعه بیماران با مشکلات مغز و اعصاب بوسیله SPECT ، محققان جریان های خونی را مشاهده کردند که در حالتهای مغزی دیگر قابل مشاهده اند. بنابراین بیماران می توانند منشا های بیماری های مغزی خود را قبل از وقوع آن ببینند.

 

با وجود MRI و CT چه نیازی به SPECT وجود دارد؟

چون برای ارزیابی کامل علایم بیماری ، دست یابی به ساختمان (آناتومی) مغز و جریان خون در آن لازم است. CT و MRI فقط در مورد ساختار آناتومی مغز به ما اطلاع می دهند. در بسیاری بیماران تنها دانستن آناتومی مغز برای تشخیص بیماری کافی نیست و معمولا اختلالات وقتی شکل آناتومیکی پیدا می کنند که دیگر کمی دیر شده است و یا اصولا برخی بیماری ها اصلا بوسیلۀ شکل ساختمان مغز قابل تشخیص نیستند. SPECT مغزی اطلاعاتی را در مورد جریان خون در مغز به پزشک می دهد که با روش های دیگر عکسبرداری قابل تشخیص نیستند. مقایسۀ یک مغز عکسبرداری شده بوسیلۀ SPECT با یک مغز سالم و عادی اطلاعات زیادی را به پزشک می دهد. وقتی پزشکان اطلاعات ساختار و عملکرد مغز را با هم ترکیب می کنند ، بی شک به نتایج بهتری خواهند رسید. SPECT مغزی همچنین می تواند برای بررسی اثر روش های درمانی مختلف استفاده شود.

بر خلاف CT و MRI و EEG (نوار مغزی) که در بیماران روانپزشکی بسیار کاربرد دارند ، SPECT مغزی با کیفیت بالا ، برای تشخیص بیماری های زیر بکار می رود (در پایین تر در مورد هر کدام توضیح مفصلی ارائه خواهد شد):

1_  TBI(Traumatic Brain Injury) (روان زخم)

2_ آلزایمر

3_ Seizure Localization

4_ ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) (پر جنبی)

5_ Bipolar Disorder

6_ Depression (افسردگی)

7_ OCD (Obsessive Compulsive Disorder) (وسواسی)

8_  Anxiety & Panic Disorder(اضطراب)

(توضیح در باره تشخیص هر کدام از 8 بیماری فوق در پست بعدی داده خواهد شد).

 

 

fMRI چیست؟

اصول fMRI (اف ام آر آی ) نیز مانند MRI است فقط تفاوت های اندکی باهم دارند.

Functional magnetic resonance imaging (fMRI) یک روش نسبتا جدید است که از عکس برداری MR برای اندازه گیری تغییرات متابولیکی کوچک که در قسمت فعالی از مغز رخ می دهد ، استفاده می کند. این روش تصویربرداری برخلاف MRI (که صرفا تصاویر آناتومیکی و ساختاری به ما میدهد) می تواند تصاویری از تغییرات متابولیسم یک بخش یا نقطه خاص بدن (بخصوص مغز) را در اختیار ما قرار دهد. همچنین طول زمان تصویربرداری هر اسلایس در این روش معمولا از MRI کوتاه تر است و داری رزولوشن بهتری برای قسمت تمپورال نسبت به MRI است.

fMRI هم مانند روش های عملکردی دیگر (PET  و SPECT و IR Camera و ...) بر اساس افزایش خون در نقطه مورد بررسی ، عمل می کند. بدین ترتیب که ؛ با افزایش متابولیسم نقطه مورد نظر خون بیشتری به آن نقطه می رسد و خون نیز که قسمت اعظم آن از آب تشکیل شده باعث ایجاد کنتراست در نقطه مورد نظر می شود.

 

کاربردهای عمومی این روش چیست؟

fMRI یک روش تشخیصی مناسب است ، که بدانیم عملکرد یک مغز سالم، بیمار یا صدمه دیده چگونه است. بعلاوه برای تعیین مقدار ریسک انواع اعمال جراحی و درمانی مغز ، مفید است.

 

پزشکان fMRI را برای موارد زیر به کار می برند:

_ بررسی آناتومی مغز.

_ تعیین دقیق اینکه کدام بخش های مغز دارای موقعیت های بحرانی هستند. از جمله : تفکر، تکلم، حرکت و احساس . که به آن نقشه برداری مغزی گفته می شود (brain mapping).

_ به تعیین اثرات سکته مغزی و آسیب ها مغزی (مثل آلزایمر) نیز کمک می کند.

_ نظارت بر رشد تومور سرطانی مغز.

_ تعیین برنامه جراحی ، پرتو درمانی یا دیگر روش های درمانی مغز.

_ ثبت تصاویر چهار بعدی (تغییرات در طول زمان)

 

چه آمادگی هایی برای این روش لازم است؟

مانند MRI ، مریض باید يك لباس کشاد و راحت بپوشد شاید هم اجازه داده شود پوشاك خودش را بپوشيد اگر گشاد باشد و هرگونه فلزی را باید از خود دور سازد.

اجازه در مورد خوردن و آشامیدن بسته به نوع تجهیزات و آزمایش متفاوت است. اکثرا بعد از عکسبرداری مریض می تواند به کارهای روزانه اش ادامه دهد(مگر اینکه پزشک دستور ویژه ای بدهد).

گاهی شاید به بیمار مواد کنتراست خورانده یا تزریق شود. راديولوژيست يا تکنسین ممكن است از بیمار بپرسد که آیا او آلرژیهایی از هر نوعى از قبيل تب يونجه ، كهير، آسم و یا آلرژی به انواع غذا و دارو دارد یا نه. مواد کنتراستی که برای MRI استفاده می شود به گادولینیم (gadolinium) موسوم است.

در مواردی مثل بیماری های کلیوی و یا کم خونی ممکن است از داروهای کنتراست استفاده نشود.

زنانی که احتمال بارداریشان می رود باید به پزشک اطلاع دهند. چون اثرات احتمالی MRI بر نوزاد و یا جنین می تواند خطرناک باشد و تا زمانی که واقعا ضروری نباشد نباید اقدام به MRI کنند.

هرگونه جواهرات باید از بدن دور شود. چون این لوازم با میدان مغناطیسی تداخل می کنند. مریض هایی که در بدن خود از پلاتین و یا مواد فلزی دیگر استفاده می کنند نمی توانند از MRI استفاده کنند.

در صورت داشتن هر گونه وسایل الکترونیکی و فلزی در بدن باید به پزشک اطلاع داد. برخی از این وسایل عبارتند از:

_ سمعک

_ سوند

_ IUD

_ باتری قلب

_ دست و پای مصنوعی

در کل فلزات بکار برده شده در جراحی ارتوپدی خطری را در هنگام MRI متوجه بیمار نمی کنند. اگر شک و شبهه ای از وجود مواد فلزی وجود داشته باشد می توان بوسیله عکس های اشعهX از وجود این اشیا اطمینان حاصل کرد.

رنگ های استفاده شده در خالکوبی ممکن است حاوی آهن باشند و ممکن است هنگام عکسبرداری MRI گرم شوند، اما در واقع مشکلی برای فرد و عکسبرداری ایجاد نمی کنند. دندانهای پر شده معمولا بر عکسبرداری تاثیر نمی گذارند. اما ممکن است تصویر مغز را کمی اعوجاج دار کنند.

 

این تجهیزات شبیه به چیست؟

دستگاه های MRI معمولی به شکل استوانه ای هستند که دور تا دور آن میدانهای مغناطیسی دایروی وجود دارد. که مریض بر روی تخت آن دراز کشیده و به داخل حفره آن می رود.

برخی از دستگاه های MRI طوری ساخته شده اند که میدان مغناطیسی کاملا دور تا دور مریض نیست که Short-bore نام دارند و نوع دیگر اطراف مریض باز است و به MRI باز موسومند. این نوع MRI ها برای مریض هایی که از مکان تنگ می ترسند مناسب است. اما این نوع MRI ها برای هر نوع عکسبرداریی مناسب نیستند در ضمن کیفیت عکسبرداری های دیگر را ندارند.

 

این پروسه چگونه کار می کند؟

بر خلاف عکسبرداری های معمولی و CT ، این روش یعنی MRI بر مبنای تشعشع نیست. بلکه امواج رادیویی به پروتون (هسته هیدروژن موجود در آب) در یک میدان مغناطیسی قوی (0.5 تسلا تا 5 تسلا و حتی 10 تسلا برای موارد تحقیقاتی) تابانده می شود. با اعمال "فرکانس لارمور" موج رادیویی منطبق با فرکانس هسته هیدروژن ، تشدید مغناطیسی رخ خواهد داد که با تبدیل فوریه موج رادیویی گذر کرده از ماده ، و تشکیل ماتریس های K Space می توان این سیگنال ها را به تصویر تبدیل نمود.

میدان مغناطیسی در اثر عبور جریان از یک سیم پیچ بزرگ تولید می شود. سیم پیچ های دیگر(کویل ها) در نقاط مختلف دستگاه قرار داده می شوند. معمولا سیم پیج اصلی حول بدن بیمار ، درون دستگاه است که امواج رادیویی را ارسال و دریافت می کند. وقتی مریض درون دستگاه MRI  دراز می کشد ، امواج رادیویی به طرف پروتون های قسمتی از بدن که باید مورد بررسی قرار بگیرد تابانده می شود. در میدان مغناطیسی ، این پروتونها جهتشان تغییر می کند که سیگنال هایی را تولید می کند و به وسیله سیم پیچ ها این سیگنال ها آشکارسازی می شوند.

تصاویر  T2 weighted با گرادیان اکو دارای زمان های مشخصه TE = 60 ms و TR = 3s و  ْ flip angle = 90و سیستم T 5/1 استفاده می شود. ضخامت اسلایس mm5 و گاهی mm3 با تصاویر همزمان تا 16 اسلایس در کنار هم به دست می آید.

یک کامپیوتر هم این سیگنال ها را بررسی کرده و آنها را به تصویر تبدیل می کند. کامپیوتر تصاویر را در سه بعد بررسی می کند که بر روی صفحه مونیتور می تواند در جهت های مختلف بررسی شود.

چون مقدار پروتون در مولکول آب بسیار زیاد است ، تصاویر بافت های پر آب با دیگر بافت ها متفاوت است. MRI برای مواقعی که نیاز به بررسی بی نظمی در انتشار مایع در یک نقطه از بدن است بسیار مفید می باشد. بعنوان مثال نقاطی که تومور، عفونت یا سوختگی دارند. بطور کلی تفکیک بافت های غیر عادی از بافت های عادی توسط روش MRI نسبت به روشهای دیگر بسیار آسان تر است.

علاوه بر اینها ، در fMRI ، بیمار باید کارهای ویژه ای را هنگام عکسبرداری انجام دهد، تا در قسمتی از مغز که باید از آن عکسبرداری شود متابولیسم بالا برود. این فعالیت ها شامل گشاد کردن رگ های مغز ، تغییرات شیمیایی و تحویل اکسیژن اضافی ، می شود.

 

این روش چگونه است؟

مریض روی تخت دستگاه خوابانده می شود و به درون دستگاه برده می شود. وسایل کوچکی که محتوی سیم پیچ های ارسال و دریافت امواج رادیویی هستند ممکن است در مجاورت قسمتی که باید از آن عکسبرداری شود قرار گیرد.

اگر ماده کنتراست زا مورد استفاده شود یک محلول نمک مخصوص نیز به ماده کنتراست اضافه می شود که از انعقاد آن در رگ جلوگیری کند.

پس از عکسبرداری باید اطمینان حاصل شود که عکس ها مناسب هستند.

برای fMRI سر بیمار باید محکم بدون تحرک شود تا موقعیتش تغییر نکند. این بست ممکن است شامل یک ماسک مخصوص هم بشود.

این مراحل معمولا 15 دقیقه طول می کشد.

طیف سنجی MR ، که اطلاعات اضافی را از فعالیت های شیمیایی سلولی بدن به دست می دهد ممکن است به مراحل MRI اضافه شود که این مرحله به تنهایی 15 دقیقه طول می کشد.

 

در حین این عملیات و پس از آن انسان چه احساسی دارد؟

بیشتر آزمایشات MRI بدون درد اند. مگر ناراحتی از تحت دستگاه یا طولانی بودن انجام آزمایش و یا تزریق درد آور باشد.

گرم شدن نقطه مورد عکسبرداری یک چیز عادی است ولی اگر عذاب آور باشد باید به تکنسین یا رادیولوژیست خبر داده شود. همچنین شنیدن سر و صدا از دستگاه عادی است که مربوط به تولید میدان مغناطیس است. ولی می توان از گوشی های صدا گیر مخصوص استفاده کرد.

بسیاری از مراکز MRI به بیمار اجازه می دهند که یک نفر همراه را به داخل اتاق ببرد.

داخل دستگاه MRI مجهز به تهویه هوا و دارای نور کافی است. انواع جدید آن نیز دارای پخش موسیقی و تلویزیون هستند.

اگر ماده کنتراست تزریق شود ، احساس سرما تا یکی دو دقیقه طبیعی است.

فرد بلافاصله پس از عکسبرداری می تواند به فعالیتهای عادی خود بپردازد. تعداد کمی از بیماران دچار عوارض جانبی ماده کنتراست از جمله استفراغ و خونریزی موضعی می شوند. همچنین فرد به ندرت دچار حساسیت هایی از قبیل سوزش چشم و یا تورم می شود.

همچنین ضروری است که مادران شیرده ، 36 تا 48 ساعت پس از تزریق ماده کنتراست شیردهی نکنند.

 

چه کسی نتایج را بررسی می کند؟

یک رادیولوژیست و یک پزشک متخصص تصاویر را بررسی می کنند و نتایج به فرد مراجعه کننده یا به پزشکی که درخواست عکسبرداری را داده ، ارجاع داده می شود.

 

مزایا و خطرات این روش چیست؟

مزایا:

_ MRI انسان را در معرض مواد رادیو اکتیو قرار نمی دهد.

_ MRI قادر است که مشکلات ریز ستون فقرات مثل دیسک کمر را که با روشهای دیگر به راحتی قابل مشاهده نیست ، نشان دهد.

_ fMRI می تواند قسمت های غیر عادی مغز را به خوبی مشخص کند. همچنین عملکرد های عادی مغز را که بوسیله روش های دیگر عکسبرداری قابل مشاهده نیست را نشان می دهد.

 

خطرات:

_ اگر خطرات و مزایای MRI را با هم مقایسه کنیم ، مزایای این روش بسیار بیشتر از خطرات آن است.

_ میدان مغناطیسی قوی به خودی خود مضر نیست بلکه وسایل دارویی و پزشکی ای که در خود فلز دارند ممکن است باعث ایجاد خطر شوند.

_ تزریق مواد کنتراست زا دارای خطر بسیار ناچیزی هستند. فقط ممکن است که تولید آلرژی کنند. در مواردی هم مشاهده شده که عفونت های پوستی را بوجود آورده اند و یا عملکرد کلیه را در بیماران سیستمیک فیبروسیس کلیوی دچار اختلال کرده است.

 

محدودیت های fMRI مغزی چیست؟

_تصاویر با کیفیت بالا تنها وقتی بوجود می آیند که تا پایان ثبت عکس بدون تحرک و ساکن ایستاد.

_فرد بسیار چاق ممکن است درون دستگاه های معمولی جا نشود.

_وجود اشیای فلزی در بدن ، تصاویر را از نتیجه مطلوب دور می سازد.

_این روش نسبت به روش های دیگر عکسبرداری مثل CT زمان بیشتری را می طلبد.

_MRI گران قیمت تر از روش های دیگر است .

fMRI هنوز هم در حال توسعه و پیشرفت است. تا بصورت دقیق تر بتواند محل فعالیت های مغزی را مشخص کند.

 

پزشکان در UT Southwestern Medical Center برای اولین بار در تگزاس روشی جدید را به کار برده اند که ساچمه های ریز رادیو اکتیوی که "دانه" (seed) نامیده می شود را در توده یا ضایعه مشکوک درون پستان قرار داده اند تا بطور دقیق موقعیت آن را برای عمل جراحی را مشخص کنند.

در هنگام این فرایند ، یک رادیولوژیست از یک سوزن برای فرو بردن دانه ریز رادیو اکتیو به درون توده استفاده می کند که این دانه حدودا اندازه دانه برنج است.  هنگام قرار دادن، جراحان با استفاده از یک قلم، رادیواکتیویته را آشکار می کنند تا موقعیت توده را مشخص نموده و بهترین روش حذف توده را برگزینند.

این روش جدید برای بیماران  کمتر تهاجمی بوده و به پزشکان اجازه می دهد در هنگام برداشتن تومور سرطانی پستان دقت بیشتری به خرج دهند.

این روش به دیگر مراکز پزشکی آمریکا نیز پیشنهاد شده است.

در گذشته ، یک رادیولوژیست سیمی قلابی شکل را درون پستان فرو می برد که به مسیر عمل جراحی و مکان یابی توده سرطانی کمک می کرد. هنگامی که یک انتهای سیم در درون یا نزدیکی توده سرطانی قرار گرفت ، انتهای دیگر در پوست بیمار فرو می رود.

اغلب، محل ورود سیم از مکان مناسب که باید بر روی آن عمل جراحی صورت گیرد دور است و ممکن است سیم همیشه در جهت صحیح به طرف توده منتقل نشود.

اما روش "دانه" مکان دقیق تومور غیر قابل لمس را بسیار دقیق تر از روش "سیم" تشخیص می دهد ونیز بسیار کارآمد تر است. به عبارت دیگر در روش "سیم" مریض باید متحمل مرحله پیش از عمل جراحی شود که چند ساعت پیش از عمل جراحی صورت می گیرد ، چون اگر مدت طولانی تری در پستان باقی بماند ممکن است جابجا شود.

با روش "دانه" مریض می تواند تا 5 روز قبل از عمل جراحی این دانه ها را در بدن خود داشته باشد. روش "دانه" بازده عمل جراحی را بالا می برد.

یکی از مریض ها که این روش بر رویش انجام شده می گوید که :"این روش سریع ، آسان و کم درد تر است". وقتی ماموگرافی یک توده مشکوک را تشخیص داد "دانه" ها در سینه چپ او کاشته شد. همچنین مقدار تشعشع دریافت شده بوسیله این روش کمتر از مقداری است که بوسیلۀ اشعه X تابانده می شود. وقتی توده سرطانی از پستان چپ برداشته شد ، و بعد ،این مریض در معرض شیمی درمانی قرار گرفت چون تومور سرطانی ای که در پستان راستش وجود داشت تا قبل از انجام شیمی درمانی قابل حذف و  برداشتن نبود. با وجود اینکه این روش هنوز جای پیشرفت بیشتر دارد ولی این مریض راضی است.

 

 

 

 

عکسبرداری کاروتید بوسیلۀ اولترا سوند چیست؟

عکسبرداری اولتراسوند (مافوق صوت) که به آن اسکن اولتراسوند یا سونوگرافی نیز گفته می شود ، یک عضو داخل بدن را بوسیلۀ امواج صوتی با فرکانس بسیار بالا ، بصورت تصویر نشان می دهد. آزمایش سونوگرافی از پرتوهای یونیزه کننده مثل اشعه X استفاده نمی کند. به همین دلیل ، عکس های فوری که بدست می آید می تواند نمایشگر حرکت و وضعیت اعضای داخلی بدن باشد به نحوی که حتی جریان خون در رگها را به خوبی نمایان می کند.

سونوگرافی معمولا یک روش پزشکی بدون درد است که به پزشکان اجازه می دهد روشهای تشخیصی و درمانی را مد نظر قرار دهند.

یک تصویر اولتراسوند از دو شریانی که در گردن قرار دارند و خون را از قلب به مغز می رسانند ، جزئیات زیادی را از این رگها نمایان می کند.

مطالعات اولتراسوند دوپلر (سونوگرافی داپلر) می تواند یک بخش از آزمایش سونوگرافی باشد.

اولتراسوند داپلر یک نوع ویژه از اولتراسوند است که جریان خون را در شریان  های بزرگ بدن و ورید های شکم ، دست و پا و گردن ، بررسی می کند.

 

برخی از کاربردهای عمومی این روش چیست؟

سونوگرافی کاروتید بیشترین کاربرد را در تشخیص تنگ شدگی شریان کاروتید دارد که در آن احتمال سکته افزایش می یابد.

همچنین هنگامی که مریض دارای فشار خون بالا باشد یا به carotid bruit مبتلا باشد که یک صدای غیر عادی در گردن است و بوسیلۀ گوشی طبی شنیده می شود. عوامل خطر دیگری که نیاز به اولتراسوند شریان را می طلبد عبارتند از:

_ کهنسالی

_دیابت

_ کلسترول خون بالا

_ سابقۀ بیماری های قلبی و انواع سکته

اولتراسوند شریان همچنین برای موارد زیر به کار می رود:

_ مکان یابی لختۀ خونی

_ کالبد شکافی شریان کاروتید ، چاک مابین لایه های دیواره های شریان که ممکن است منجر به مسدود شدن جریان خون یا تضعیف دیوارۀ شریان شود.

_ آزمایش حالت شریان کاروتید ، بعد از عمل جراحی

_ بررسی موقعیت بالن فرستاده شده به قلب

سونوگرافی داپلر در مشاهده و ارزیابی موارد زیر به پزشکان کمک می کند:

_انسداد جریان خون (مثل لخته های خونی)

_ تنگ شدن رگ ها

_ تومورها و ناهنجاری های مادرزادی

 

برای این روش چگونه باید آماده شد؟

مریض باید يك لباس کشاد و راحت بپوشد شاید هم اجازه داده شود پوشاك خودش را بپوشيد اگر گشاد باشد و  جواهرات را باید در آورد.

یک پیراهن با یقه باز مناسب است.

آمادگی دیگری لازم نیست.

 

تجهیزات این روش شبیه به چیست؟

اسکنر های اولتراسوند از یک میز فرمان که شامل یک کامپیوتر و تجهیزات الکترونیکی است تشکیل شده ،  همچنین یک صفحۀ نمایش و یک مبدل که برای اسکن بدن به کار می رود. مبدل یک وسیلۀ کوچک دستی است که شبیه یک میکروفون است و به وسیلۀ یک سیم به اسکنر وصل می شود. مبدل امواج مافوق صوت را به بیرون منتشر کرده و به بازگشت این امواج (اکو) گوش می دهد.

تصاویر سونوگرافی در همان لحظه روی صفحۀ نمایش قابل مشاهده اند. تصاویر مبتنی بر شدت ، فرکانس و زمانی بازگشت امواج از بدن مریض به مبدل هستند.

 

این فرایند چگونه کار می کند؟

عکسبرداری اولتراسوند  بر پایه اصول سونار (دستگاه‌ كاشف‌ زير دريائي‌ بوسيله‌ امواج‌ صوتي‌) ساخته شده است. وقتی یک موج طولی صوتی به هدف برخورد می کند ، باز می گردد یا انعکاس پیدا می کند. بوسیلۀ اندازه گیری  انعکاس (اکو) این موج ، می توان فاصلۀ ، شکل، استحکام و اندازۀ هدف را تعیین کرد (یعنی می توان فهمید که هدف مثلا جامد یا مایع است).

در پزشکی، از سونوگرافی برای تشخیص تغییرات ظاهر و عملکرد اعضا و بافت ها و یا مواد غیر عادی مثل تومور ها استفاده می شود.

در یک آزمایش سونوگرافی ، "مبدل" هم امواج صوتی را ارسال می کند و هم اکوی  آنها را ثبت می کند. وقتی مبدل بر روی پوست فشار داده می شود ، یک رشته امواج غیر قابل شنیدن و فرکانس بالا را از خود نشر می دهد و به داخل بدن ارسال می کند. وقتی امواج صوتی به اعضا و بافت های داخل بدن رسیدند ، انعکاس پیدا کرده و تغییرات موج صوتی(از لحاظ جهت و زیر و بمی) توسط میکروفون مبدل ثبت می شوند. اثرات این امواج فورا بوسیله کامپیوتر اندازه گیری و نمایش داده می شود. این تصاویر زنده ، معمولا بوسیلۀ نوار های ویدئویی ضبط شده و یا در زمان مناسب عکسبرداری می شود.

سونوگرافی داپلر ، یک کار برد ویژه از اولتراسوند است که سرعت و جهت سلول های خون را در رگ ها اندازه گیری می کند. حرکت سلول های خون باعث تغییر در پیچ (زیر و بمی) موج صوتی بازگشتی می شود (همان پدیده دوپلر در فیزیک می باشد). یک کامپیوتر این صدا ها را جمع آوری و محاسبه کرده و نمودار یا عکس تولید می کند که نمایانگر انتشار خون در رگ می باشد.

 

این فرایند چگونه انجام می شود؟

برای بیشتر آزمایشات سونو گرافی ، مریض به پشت دراز می کشد. یک ژل تمیز به قسمتی که قرار است از آن سونوگرافی گرفته شود ، مالیده می شود که باعث می شود "مبدل" به راحتی بر روی پوست حرکت کند و همچنین مولکول های هوا را از بین مبدل و بدن حذف می کند. بعد سونوگرافیست یا رادیولوژیست مبدل را محکم روی پوست قسمت مورد نظر جابجا می کند .

سونوگرافی دوپلر نیز به همین روش انجام می شود.

وقتی آزمایش پایان یافت ، ممکن است به مریض گفته شود تا زمان دیدن عکس ها منتظر بماند و لباس هایش را نپوشد. بهرحال ، سونوگرافیست یا رادیولوژیست معمولا می توانند عکس ها را فورا مشاهده کرده و مریض را ترخیص کنند.

آزمایش اولتراسوند معمولا حدود بین 30 دقیقه پایان می یابد.

 

پس از این آزمایش انسان چه چیزی احساس می کند؟

آزمایش سونوگرافی معمولا بدون درد و آسان و سریع است. مگر درد ناشی از فشار مبدل بر روی بافتی که سرطانی یا حساس باشد. وگرنه خود امواج دردی ایجاد نمی کنند.

پس از آنکه مریض روی تخت خوابانده شد سونوگراافیست یا رادیولوژیست مقداری ژل گرم را به قسمتی که باید از آن عکس گرفته شود می مالد و بعد مبدل را روی پوست جابجا می کند و این کار را تا زمانی که عکس مناسب به دست آید انجام می دهد.

فشار مبدل بر روی بدن ممکن است کمی ناخوشایند باشد.

ممکن است سر بیمار کج و یا چرخانده شود تا بهترین کیفیت حاصل شود و در همین حال مبدل بر روی گردن جابجا می شود تا رگها از منظر های مختلف مورد مشاهده قرار گیرند. اگر شانه و دست ها به حال خوابیده نگه داشته شود به بهتر شدن نتیجه کمک خواهد کرد.

اگر نیاز به اولتراسوند داپلر باشد ، صدا های پالس مانندی ممکن است شنیده شود که ناشی از تغییر پیچ صدا در جریان خون است.

وقتی آزمایش تمام شد ، ژل باید از روی بدن پاک شود.

پس از آزمایش اولتراسوند ، مریض می تواند به فعالیت هایش ادامه دهد.

 

چه کسی نتایج را بررسی می کند؟

یک رادیولوژیست و یک پزشک وارد به آزمایشات رادیولوژی ، عکس ها را بررسی کرده و عکسها و گزارش را به پزشک اصلی که دستور آزمایش را داده عودت می دهند. در برخی موارد ممکن است رادیولوژیست با پزشک اصلی به مشورد بپردازد.

 

مزایا و خطرات این روش چیست؟

مزایا:

_سونوگرافی بدون جراحی و خونریزی است.

_ سونوگرافی بطور گسترده موجود بوده و از روش های دیگر ساده تر است.

_ سونوگرافی از پرتو های یونیزان استفاده نمی کند

_ سونوگرافی از بافت های نرم تصاویر خوبی را به نمایش می گذارد که معمولا بوسیلۀ اشعۀ X واضح نیست.

_ اولتراسوند برای سلامتی مضر نیست

_ اگر سونوگرافی کاروتید (شریان) تنگی یکی (یا هر دو) شریان کاروتید را نشان دهد ممکن است این تنگی باعث سکته مغزی شود ، پس با این روش می توان پی به این تنگی برد.

 

خطرات:

_ برای سونوگرافی استاندارد ، مریض هیچگونه احساس ناراحتی نمی کند.

_ در تجارب 50 سال اخیر ، اولتراسوند از کاروتید ، یک روش بی خطر است.

 

محدودیت های اولتراسوند از کاروتید چیست؟

_ اگر مریض لباس پوشیده باشد یا برخی وسایل جراحی و پزشکی به گردنش متصل باشد این روش قابل انجام نیست.

_ بطور استثنا برخی مریض ها بدلیل سایز و یا قطر کم گردن نمی توانند از این روش استفاده کنند.

_ رسوب کلسیم در دیواره شریان کاروتید باعث سختی در ارزیابی رگ می شود.

_ اولتراسوند ممکن است نتواند به وضوح قسمت پایانی شریان کاروتید را نشان دهد که اغلب زیاد مهم نیست.

 

 

 

شیمی دان های دانشگاه Rice روش تازه ای برای بسته بندی کردن و منسجم کردن بسیاری از ذرات رادیو اکتیو داخل تیوب های کربنی در اندازه های DNA ،یافته اند. روشی که هدف گیری تومورهای پراکنده را از قبیل سلول های سرطانی سرطان خون را نوید می دهد.

FDA ، برای درمان سرطان بوسیلۀ ذرات آلفا را مجوز صادر نکرده است. درمان های تایید شده مثل ذرات بتا ، برای درمان سرطان هایی که در آنها یک سلول دچار ناهنجاری سرطانی شده ، مناسب نیستند. چون در صورت استفاده از ذرات بتا به هزاران ذرۀ بتا برای از بین بردن یک سلول سرطانی لازم است. بوسیلۀ کنتراست ، هر سلول سرطانی را تنها با یک عدد ذرۀ آلفا روی هستۀ سلول می توان از بین برد.

برای مطالعات بیشتر می توانید به ژورنال Small  مراجعه کنید.

در دانشگاه های Rice و University of Washington یک روش توسعه یافته و آزمایش شده برای بکارگیری اتم های استاتین (At) داخل مقطع کوچکی از نانو تیوب کربنی ، مورد مطالعه قرار گرفته است. چون استاتین در طبیعت کمیاب است _کمتر از یک قاشق چایخوری در پوستۀ زمین_ پس این محققان برای تولید این عنصر از سیکلوترون دانشگاه واشینگتن (UW) بهره گرفته اند.

استاتین مانند رادیوم و اورانیوم ، منتشر کنندۀ آلفاست. همانگونه که احتمالا می دانید ذرات آلفا دارای دو پروتون و دو نوترون هستند که ذرات سنگینی هستند و 4000 بار سنگین تر از الکترون هایی هستند که بوسیلۀ روشهای دیگر درمانی در اثر واپاشی منتشر می شوند. جرم بیشتر می تواند صدمۀ بیشتری به سلول سرطانی وارد کند.

سرعت ذرات رادیو اکتیو نیز در مصارف درمانی مهم است . ذرات بتا خیلی سریع نشر پیدا می کنند که بدلیل اندازۀ بسیار کوچک آنهاست که قدرت نفوذ آنها را بالا می برد. در درمان سرطان بوسیله مثلا ذرات بتا ، می توان آنها را در خارج از بدن بیمار تولید کرد و آرا به تومور هدایت کرد. ذرات آلفا چون بسیار سنگین تر هستند، آهسته تر حرکت می کنند و در نتیجه قدرت نفوذ کمتری دارند. آنها را می توان بوسیله اجسام بسیار نازک مثل یک برگ دستمال کاغذی متوقف کرد.

سختی در توسعۀ استفاده از آلفا برای درمان سرطان به سختی رساندن سریع و مستقیم آنها به بخش سرطانی باز می گردد.

در کارهای اولیه ، این محققان روشهای چسباندن آنتی بادی ها به کربن های کروی ، مثل نانو تیوب ها را توسعه دادند. آنتی بادی ها ، پروتئین هایی هستند که بوسیلۀ گلبول های سفید خون تولید می شوند. هر آنتی بادی یک نوع پادگن (Antigen) را مشخص و تبیین می کند، پزشکان هم  یک نوع آنتی بادی مخصوص سرطان را برای کشتن سلول های سرطانی ، تعیین کرده اند.

در نتایج مقدماتی درمان سرطانهای تک سلولی از چسباندن آنتی بادی های مخصوص سرطان به نانو تیوب های با پایۀ استاتین استفاده شده است.

یک عامل پیچیده کننده در درمان های با پایۀ استاتین نیمه عمر حدود 7.5 ساعت آن است. در واپاشی رادیو اکتیو ، دورۀ نیمه عمر بر زمان لازم برای از بین رفتن نیمی از ذرات بنیادی ماده دلالت می کند.

بخاطر نیمه عمر کوتاه استاتین ، درمان در زمان لازم خود می تواند انجام شود قبل از آنکه فایدۀ خود را از دست بدهند.