یک فیزیسیست

IMRT چیست و به چه دردی می خورد؟

این روش که از سال 1960 میلادی اختراع شده بود تا دهۀ 90 میلادی چندان مورد استفاده قرار نگرفت. IMRT یک روش پیشرفته و پر دقتِ پرتو درمانی است که از کنترلگرهای کامپیوتری اشعه X در آن استفاده می شود تا تومورهای بدخیم یا نقاطی مشخص از تومور با دوزی دقیق و حساب شده مورد تابش قرار گیرند.  دوز تابشی از سه بعد فضا بصورت منسجم در آمده تا اینکه بوسیله تلفیق یا کنترل شدت، این پرتو ها کانونی شوند تا بیشترین دوز تابشی به تومور و کمترین مقدار آن به بافتهای معمولی اطراف تومور تابانده شود. درمان دقیق با استفاده از عکسبرداری مقطعی(Tomography) که بوسیلۀ عکس های CT بدست آمده صورت می گیرد. بعد با کامپیوتر بررسی شده تا مقدار مناسب دوز تابشی محاسبه شود که بهترین و بیشترین اثر را بر روی تومور داشته باشد. معمولا ترکیبی از میدانهای متعددی که بشدت تلفیق شده اند و از منابع پرتوی مختلفی منتشر می شوند و دارای دوز مناسبی هستند به تومور تابانده می شوند.

بدلیل اینکه نسبت دوز دریافتی توسط بافت معمولی به دوز دریافتی تومور، در IMRT به حداقل مقدار خود رسیده ، بیشترین اثر دوز تابشی می تواند به تومور برسد که در مقایسه با پرتو درمانی های مرسوم کمترین عوارض جانبی را خواهد داشت. همچنین IMRT قابلیت کاهش مسمومیت ناشی از درمان را تا وقتی که دوز تابشی بالا نرفته را داراست. هم اکنون IMRT در درمان سرطانهای زیر موفق است:

سرطان پروستات ، سر و گردن ، سینه ، ریه ، تیروید ، کبد ، مغز ، غدد لنفاوی ، بیماری زنان و بافت های پیوندی. IMRT همچنین برای درمان سرطان های کودکان مفید است.

پرتو درمانی مبتنی بر IMRT ، رشد و تقسیم سلول های سرطانی را متوقف می کند، بنابراین رشد تومور کند می شود. در بسیاری موارد ، پرتودرمانی باید توانایی کشتن سلولهای سرطانی را داشته باشد تا تومور سرطانی را کوچک کند و یا از بین ببرد.

چه کسانی در این روش کار می کنند؟

یک گروه متخصص و ویژه متشکل از متخصص سرطان، متخصص دوزیمتری، فیزیکدان پرتو پزشک و یک رادیو تراپیست و همچنین پرستار پرتو درمانی ، تابش دهی به بیمار را از آغاز تا انتها انجام می دهند.

متخصص سرطان رهبری گروه را بر عهده دارد و دوره های ویژه ای را همراه با پرتو پزشک دنبال می کند. پرتو پزشک نیز شتاب دهندۀ خطی را به شکل دقیق راه اندازی کرده و مقدار دوز تابشی را به طور دقیق محاسبه می کند. یک متخصص دوزیمتری که زیر نظر پرتو پزشک قرار دارد ، مقدار و شدت مورد نیاز پرتو را برای رسیدن به دوز تجویز شده توسط متخصص سرطان ، بررسی می کند. یک رادیوتراپیست حرفه ای نیز موقعیت قرار گرفتن مریض را روی تخت دستگاه، مشخص می کند و پرستار پرتو درمانی نیز در مورد نحوه درمان و عوارض احتمالی آن با مریض صحبت می کند.

در این روش چه تجهیزاتی استفاده می شود؟

یک شتابدهندۀ خطی پزشکی، فوتونها و یا اشعهX مورد استفاده در IMRT را تولید می کند. این دستگاه به اندازه یک اتاق کوچک است. مریض روی تخت دستگاه دراز می کشد و دستگاه شتاب دهندۀ خطی، پرتو ها را از جهات مختلف به تومور می تاباند. شدت هر کدام از پرتو ها در جهت های مختلف ، بسته به نوع طرح درمانی می تواند متفاوت باشد.

چه کسی با این تجهیزات کار می کند؟

رادیوتراپیست در یک اتاق مجاور که در برابر پرتو ها حفاظت شده است این کار را انجام می دهد. رادیو تراپیست می تواند در سرتاسر این پروسه با مریض ارتباط داشته باشد. همچنین او می تواند مریض را از طریق پنجره ای با شیشه های قطور (همراه با مولکولهای سرب) و یا از طریق مونیتور مشاهده کند.

آیا تمهیدات خاصی برای این روش مورد نیاز است؟

قبل از انجام این روش سلامت فیزیکی بدن و سوابق پزشکی بیمار باید مورد بررسی قرار گیرد. بعد جلسۀ شبیه سازی در مان که شامل CT scans می شود از طرف متخصص سرطان انجام می گیرد که در آن شکل سه بعدی تومور و بافتهای اطراف آن بدست می آید. متخصص دوزیمتری و فیزیکدان پرتو پزشک از این اطلاعات استفاده کرده تا پرتوی مناسب را از IMRT استخراج کنند. روشهای اضافی عکس برداری می تواند شامل PET و MRI شود که ممکن است برای IMRT مورد نیاز باشد. این عکس برداری های تشخیصی به متخصص سرطان کمک می کند تا مکان دقیق تومور را شناسایی کند. معمولا جلسات IMRT در حدود یک هفته بعد از شبیه سازی شروع می شود. در برخی موارد جلسه تدارک درمان ضروری است تا یک دستگاه ویژه قالب ریزی شود تا مریض به راحتی و با دقت مورد درمان قرار گیرد. قبل از درمان ، ممکن است پوست مریض علامت گذاری یا خالکوبی شود تا هدفگیری درمان دقیق تر شود.

این روش چگونه انجام می شود؟

IMRT یک درمان تهاجمی است که نیاز به جلسات متعدد و مجزای درمانی دارد. عوامل متعددی در تعیین تعداد جلسات IMRT نقش ایفا می کنند. متخصص سرطان نوع و مکان و اندازۀ تومور بدخیم را بررسی می کند. معمولا مریض ها برای پنج جلسه در هفته و به مدت شش هفته ، برای درمان IMRT نوبت دهی می شوند.

در آغاز جلسه ، مریض توسط رادیوتراپیست روی تخت خوابانده می شود و روی بدن او علامت گذاری می شود. ممکن است مریض در حین درمان تغیر مکان داده شود. طول هر جلسه درمان نیز حدود 15 تا 30 دقیقه است.

این روش چه مزایایی دارد؟

IMRT کنترل موضعی را بهبود می دهد و در همان حال نیز پرتو دهی جانبی را روی بافت های دیگر کاهش می دهد. IMRT همچنین برای برخی انواع سرطان سینه مفید  است مخصوصا سرطان سینه چپ که روشهای دیگر عوارض جانبی ای را به قلب متحمل می کنند. مطالعات قبلی نشان می دهد که پرتو دهی قلب می تواند اثراتی را از 10 تا 50 سال بر روی بیمار باقی بگذارد. IMRT اثرات پرتو دهی نا خواسته روی قلب را کاهش می دهد. مطالعات برروی این مطلب هنوز ادامه دارد.

در هنگام درمان ، انسان چه چیزی را احساس می کند؟

IMRT بدون درد است. انسان چیز غیر عادی ای را احساس نمی کند. بهر حال در صورت ناراحت کننده بودن ، دستگاه را می توان متوقف کرد. در هنگام انجامIMRT مریض ممکن است اثرات جانبی درمان را تجربه کند. حقیقت انکار ناپذیر اثرات جانبی، به ساختار بافت های معمولی مورد تابش قرار گرفته باز می گردد. متخصص سرطان حتما باید در مورد اثرات جانبی این شیوه درمان، با مریض صحبت کند.

عکسبرداری بوسیله پوزیترون نشری چیست؟

Positron emission tomography یا همان PET  (پت) یک روش تشخیصی است که از طریق عکس های بیولوژیکی از   آشکارسازی تشعشع  پوزیترون نشری کار می کند. پوزیترون مانند الکترون ذره ای کوچک است که دارای بار مثبت است و از ماده رادیو اکتیو انتشار یافته و به بدن مریض هدایت می شود. عکس های متعدد از بدن بیمار می تواند انواع بیماری فرد را مشخص کند. که دارای دقت بالایی است و از تکنیکی بالا برای استفاده از ایزوتوپ های تولید شده در سیکلوترون بهره می برد. یک رادیو نوکلئید منتشر کنندۀ پوزیترون معمولا بوسیلۀ تزریق وارد بدن فرد می شود و در بافت مورد نظر تجمع می کند. این رادیو نوکلئید بوسیله انتشار پوزیترون واپاشی می کند که فورا با یک الکترون مجاور خود(بدلیل کثرت الکترونها در ماده) ترکیب شده و در همین زمان پس از ترکیب این زوج الکترون-پوزیترون و نابودی آنها دو اشعه گامای مشخصه در جهت مخالف هم منتشر می شوند. این اشعه ها بوسیله آشکارسازهای گاما آشکار سازی می شوند که نمایانگر موقعیت دقیق آنها است. PET نقش مهمی را در تشخیص سرطان ایفا می کند. همراه با فلور 18 (به عنوان ردیاب) دقت بالایی را برای آشکار سازی مشکلات مغز و قلب و... خواهد داشت.

روشهای جدید به تلفیق CT و PET پرداخته است تا به روشی جدید به نام PETCT انجامیده است. این روش 30% بهتر از روش های قبل عمل می کند.

برتری عکس برداری هسته ای بر عکس برداری اشعه X این است که بوسیله عکسبرداری هسته ای می توان هم از بافت های نرم و هم استخوانها به خوبی عکس برداری کرد.

مقدار متوسط دوز موثر 4.6mSv برای هربار عکسبرداری است.

برخی کاربرد های عمومی این روش چیست؟

PET معمولا برای تشخیص سرطان به کار می رود همچنین برای بررسی نحوه پیشرفت و یا بهبود تومور سرطانی (از طریق تغییرات بیوشیمیایی) نیز کاربرد دارد. این نوع اسکن می تواند برای تمام بدن کاربرد داشته باشد. PET Scan از قلب می تواند برای برسی جریان خون وارد شده به عضلات قلب مورد استفاده قرار گیرد و نیز برای تشخیص بیماری های کرنر قلب مفید است. PET Scan همچنین می تواند کمک کند که آیا تمام نقاط قلب ، اعمال حیاتی خود را انجام می دهند یا خیر و آیا نقصی در هیچ نقطه ای از قلب وجود دارد یا نه که می تواند به جلوگیری و یا تشخیص حمله های قلبی موسوم به آنفارکتوس قلبی بینجامد. PET همراه با روش های دیگر بررسی قلب می تواند به تشخیص دقیق نارسایی های عضلات قلب کمک کند و برای روشهایی چون آنژیوپلاستی می تواند سودمند باشد. PET مغز برای ارزیابی بی نظمی های مغز مریض است که از عوامل نامشخص ، مثل تومورهای مشکوک یا قطعی و بی نظمی های دیگر ناشی می شود که قبل از عمل جراحی لازم به نظر می رسد.

چه آمادگی هایی برای این روش لازم است؟

PET معمولا یک روش سرپایی است. پزشک دستورالعمل های لازم را به بیمار می دهد که چگونه برای آزمایش آماده شود. مریض باید لباس راحت و گشاد بپوشد. برای 5 ساعت قبل از عکسبرداری نباید چیزی خورده شود. ممکن است به مریض گفته شود که قبل از عکسبرداری آب بخورد. در مورد استفاده از دارو قبل از آزمایش نیز باید با پزشک مشورت شود.

نکته: بیماران دیابتی باید در مورد رژیم غذایی مخصوص برای کنترل گلوکوز خون در روز آزمایش با پزشک صحبت کنند.

این تجهیزات شبیه چیست؟

دستگاه در وسط خود یک حفره تونل مانند دارد. داخل دستگاه حلقه های متعدد آشکار ساز قرار دارد که انرژی منتشر شده از منبع رادیو اکتیو و بدن مریض را بررسی می کنند که این اطلاعات باید به عکس تبدیل شود. بعد از دراز کشیدن روی تخت دستگاه ، مریض به داخل حفره می رود و تصاویر روی مونیتور نمایش داده می شوند که شبیه به کامپیوتر های خانگی است.

این پروسه چگونه کار می کند؟

قبل از شروع آزمایش ، یک ماده رادیو اکتیو که در سیکلوترون تولید شده است و با یکی از ترکیبات بدن مثل گلوکوز و گاهی هم آب و یا آمونیاک، ترکیب شده ، به بیمار داده می شود ، تشعشع های منتشره از نقاط ویژه بدن توسط آشکار سازها ، آشکار سازی می شود.

رنگهای متفاوت و یا تمایز در روشنایی عکس PET نمایانگر عملکرد های مختلف بافت ها و اعضای بدن است. بعنوان مثال ، چون بافت های قلب از گلوکوز برای تامین انرژی استفاده می کنند ، مقدار زیادی از گلوکوزهای نشاندار شده در آنجا جمع می شود که در عکس های PET مشخص است. بهر حال، بافت های سرطانی که گلوکوز بیشتری را نسبت به بافت های معمولی استفاده می کنند در نتیجه گلوکوز نشاندار شده را بیشتر جذب کرده در نتیجه در عکس وضوح بیشتری خواهد داشت.

این روش چگونه است؟

پرستار یا تکنسین بیمار را به اتاق تزریق منتقل می کند ، همان مکانی که باید ماده رادیو اکتیو به بیمار تزریق شود (گاهی هم ممکن است یک گاز استنشاقی باشد). پس از 30 تا 90 دقیقه که ماده در سرتاسر بدن انتشار یافته و در بافت مورد نظر جمع می شود، در این فاصله ممکن است به مریض گفته شود که از حرکت و یا حتی صحبت کردن بپرهیزد تا مبادا باعث اختلال در انتشار ماده شود. بعد از این زمان اسکن شروع می شود که ممکن است 30 تا 45 دقیقه طول بکشد.

برای برخی بیماران مثل بیماران قلبی ممکن است تحمل این زمان طولانی سخت باشد و در میان اسکن چند بار استراحت داده شوند.

معمولا، بعد از آزمایش محدودیتی برای انجام کارهای روزانه وجود ندارد. بهر حال بعد از آزمایش باید مایعات زیادی نوشیده شود تا مواد رادیو اکتیو از بدن دفع شود.

انسان چه چیزی را در هنگام عکسبرداری احساس می کند؟

تنها دردی که بیمار ممکن است احساس کند در زمان تزریق است. ویا نا راحتی از تخت باشد. ولی در کل ماده رادیو اکتیو احساس خاصی را ایجاد نمی کند.

چه کسی تصاویر را تفسیر می کند؟

عکس به پزشکی که عکسبرداری را تجویز کرده ارجاع داده می شود. رادیولوژیست مخصوص دستگاه PET تفسیر و گزارش خود را همراه عکس به پزشک اصلی می فرستد. تفسیر و دادن گزارش اصولا باید حدود 3 روز طول بکشد. معمولا برای راحتی کار ممکن است سوابق CT و MRI مریض خواسته شود.

مزایا و معایب این روش چیست؟

_ چون PET به پزشک امکان می دهد بر روی بدن مریض تحقیق کند ، پزشک می تواند تغییرات بیوشیمیایی بدن را قبل از تغییرات جسمی و آناتومیایی مشاهده کند.

_ بدلیل آنکه ماده رادیو اکتیو دارای نیمه عمر بسیار کوتاهی است ، ماندگاری خود ماده و تشعشعات آن در بدن کم خواهد بود.

_ ماده رادیو اکتیو ممکن است اثراتی را بر وی جنین زنان حامله باقی بگذارد و بر شیر زنان شیر ده تاثیر گذار باشد. در صورت حامله یا شیر ده بودن باید به پزشک اطلاع داده شود.

محدودیت های PET چیست؟

در بیمارانی که دارای تعادل شیمیایی معمولی نیستند ممکن است این روش نتیجه غلط بدهد. مخصوصا در مورد بیماران دیابتی اگر سطح قند خونشان نرمال نباشد.

همچنین چون ماده رادیو اکتیو پس از زمانی کوتاه از بین می رود ، در نتیجه باید باید مرکز تولید رادیواکتیو نزدیک آزمایشگاه PET باشد. این نکته مهمی است تا ماده رادیو اکتیو از بین نرود و اثر خود را از دست ندهد.

در نهایت ، روش PET می تواند بخشی از یک زنجیرۀ آزمایش باشد. همچنین می تواند با انواع دیگر عکس برداری ها مانند CT و MRI تلفیق شود.

MRI بدن چیست؟

Magnetic resonance imaging (MRI) (عکسبرداری تشدید مغناطیسی) یک عکس برداری غیر تهاجمی است که به پزشک اجازه می دهد بهتر به تشخیص بیماری بپردازد.

MRI از یک میدان مغناطیسی قوی ، امواج رادیویی و کامپیوتر برای تصویر برداری دارای جزئیات از بافت های نرم و استخوان ها و دیگر اندام داخلی بدن استفاده می کند.  که تصاویر بعدا روی مونیتور و یا بصورت چاپ شده قابل مشاهده اند. MRI از پرتو های یونیزان (مثل اشعه X) استفاده نمی کند.

عکسبرداری MR به پزشکان این قابلیت را می دهد که به تشخیص مواردی جزئی که توسط CT و یا UltraSound و اشعهX قابل مشاهده نیست ، بپردازند.

کاربردهای عمومی این روش چیست؟

MRI برای موارد زیر مناسب است:

_ ستون فقرات، لگن، قلب ، جگر، صفرا ، کلیه، طحال و لوزالمعده.

_ الت تناسلی ، بیضه ها ، رحم ، تخم دان

_ لگن خاصره و مفصل ران

_ رگها (آنژیوگرافی MR)

پزشکان همچنین از MR برای موارد زیر نیز استفاده می کنند:

_ سرطانهای قفسه سینه و شکم

_ مشکلات کرونر قلب و آئورت و رگها بوسیله آزمایش کلفتی و چنبرۀ قلب همچنین وسعت حمله های قلبی.

_ سرطان و دیگر ناهنجاری های دستگاه تناسلی

_ بررسی عملکرد صحیح قلب

_ جراحات کبد و دیگر اعضای بدن

_ ناهنجاری های مادرزادی عروقی مانند تصلب شریان

_ مشکلات کیسه صفرا (MRCP)

آماده سازی مریض برای این روش چگونه است؟

مریض باید يك لباس کشاد و راحت بپوشد شاید هم اجازه داده شود پوشاك خودش را بپوشيد اگر گشاد باشد و هرگونه فلزی را باید از خود دور سازد.

اجازه در مورد خوردن و آشامیدن بسته به نوع تجهیزات و آزمایش متفاوت است. اکثرا بعد از عکسبرداری مریض می تواند به کارهای روزانه اش ادامه دهد(مگر اینکه پزشک دستور ویژه ای بدهد).

گاهی شاید به بیمار مواد کنتراست خورانده یا تزریق شود. راديولوژيست يا تکنسین  ممكن است از بیمار بپرسد که آیا او آلرژیهایی از هر نوعى از قبيل تب يونجه ، كهير، آسم و یا آلرژی به انواع غذا و دارو دارد یا نه. مواد کنتراستی که برای MRI استفاده می شود به گادولینیم (gadolinium) موسوم است.

در مواردی مثل بیماری های کلیوی و یا کم خونی ممکن است از داروهای کنتراست استفاده نشود.

زنانی که احتمال بارداریشان می رود باید به پزشک اطلاع دهند. چون اثرات احتمالی MRI بر نوزاد و یا جنین می تواند خطرناک باشد و تا زمانی که واقعا ضروری نباشد نباید اقدام به MRI کنند.

هرگونه جواهرات باید از بدن دور شود. چون این لوازم با میدان مغناطیسی تداخل می کنند. مریض هایی که در بدن خود از پلاتین و یا مواد فلزی دیگر استفاده می کنند نمی توانند از MRI استفاده کنند.

در صورت داشتن هر گونه وسایل الکترونیکی وفلزی در بدن باید به پزشک اطلاع داد. برخی از این وسایل عبارتند از:

_ سمعک

_ سوند

_ IUD

_ باتری قلب

_ دست و پای مصنوعی

در کل فلزات بکار برده شده در جراحی ارتوپدی خطری را در هنگام MRI متوجه بیمار نمی کنند. اگر شک و شبهه ای از وجود مواد فلزی وجود داشته باشد می توان بوسیله عکس های اشعهX از وجود این اشیا اطمینان حاصل کرد.

رنگ های استفاده شده در خالکوبی ممکن است حاوی آهن باشند و ممکن است هنگام عکسبرداری MRI گرم شوند، اما در واقع مشکلی برای فرد و عکسبرداری ایجاد نمی کنند. دندانهای پر شده معمولا بر عکسبرداری تاثیر نمی گذارند. اما ممکن است تصویر مغز را کمی اعوجاج دار کنند.

این تجهیزات چه شکلی است؟

دستگاه های MRI معمولی به شکل استوانه ای هستند که دور تا دور آن میدانهای مغناطیسی دایروی وجود دارد. که مریض بر روی تخت آن دراز کشیده و به داخل حفره آن می رود.

برخی از دستگاه های MRI طوری ساخته شده اند که میدان مغناطیسی کاملا دور تا دور مریض نیست که Short-bore نام دارند و نوع دیگر اطراف مریض باز است و به MRI باز موسومند. این نوع MRI ها برای مریض هایی که از مکان تنگ می ترسند مناسب است. اما این نوع MRI ها برای هر نوع عکسبرداریی مناسب نیستند در ضمن کیفیت عکسبرداری های دیگر را ندارند.

این پروسه چگونه کار می کند؟

بر خلاف عکسبرداری های معمولی و CT ، این روش یعنی MRI بر مبنای تشعشع نیست. بلکه امواج رادیویی به پروتون (هسته هیدروژن)  در یک میدان مغناطیسی قوی تابانده می شود.

میدان مغناطیسی در اثر عبور جریان از یک سیم پیچ بزرگ تولید می شود. سیم پیچ های دیگر در نقاط مختلف دستگاه قرار داده می شوند. معمولا سیم پیج اصلی حول بدن بیمار ، درون دستگاه است که امواج رادیویی را ارسال و دریافت می کند. وقتی مریض درون دستگاه MRI  دراز می کشد ، امواج رادیویی به طرف پروتون های قسمتی از بدن که باید مورد بررسی قرار بگیرد تابانده می شود. در میدان مغناطیسی ، این پروتونها جهتشان تغییر می کند که سیگنال هایی را تولید می کند و به وسیله سیم پیچ ها این سیگنال ها آشکارسازی می شوند.

یک کامپیوتر هم این سیگنال ها را بررسی کرده و آنها را به تصویر تبدیل می کند. کامپیوتر تصاویر را در سه بعد بررسی می کند که بر روی صفحه مونیتور می تواند در جهت های مختلف بررسی شود.

چون مقدار پروتون در مولکول آب بسیار زیاد است ، تصاویر بافت های پر آب با دیگر بافت ها متفاوت است. MRI برای مواقعی که نیاز به بررسی بی نظمی در انتشار مایع در یک نقطه از بدن است بسیار مفید می باشد. بعنوان مثال نقاطی که تومور، عفونت یا سوختگی دارند. بطور کلی تفکیک بافت های غیر عادی از بافت های عادی توسط روش MRI نسبت به روشهای دیگر بسیار آسان تر است.

این روش چگونه است؟

MRI اغلب به صورت سرپایی است.

مریض روی تخت دستگاه خوابانده می شود و به درون دستگاه برده می شود. وسایل کوچکی که محتوی سیم پیچ های ارسال و دریافت امواج رادیویی هستند ممکن است در مجاورت قسمتی که باید از آن عکسبرداری شود قرار  گیرد.

اگر ماده کنتراست زا مورد استفاده شود یک محلول نمک مخصوص نیز به ماده کنتراست اضافه می شود که از انعقاد آن در رگ جلوگیری کند.

پس از عکسبرداری باید اطمینان حاصل شود که عکس ها مناسب هستند.

این مراحل معمولا 45 دقیقه طول می کشد.

طیف سنجی MR ، که اطلاعات اضافی را از فعالیت های شیمیایی سلولی بدن به دست می دهد ممکن است به مراحل MRI اضافه شود که این مرحله به تنهایی 15 دقیقه طول می کشد.

در حین این عملیات و پس از آن انسان چه احساسی دارد؟

بیشتر آزمایشات MRI بدون درد اند. مگر ناراحتی از تحت دستگاه یا طولانی بودن انجام آزمایش و یا تزریق درد آور باشد.

گرم شدن نقطه مورد عکسبرداری یک چیز عادی است ولی اگر عذاب آور باشد باید به تکنسین یا رادیولوژیست خبر داده شود. همچنین شنیدن سر و صدا از دستگاه عادی است که مربوط به تولید میدان  مغناطیس است. ولی می توان از گوشی های صدا گیر مخصوص استفاده کرد.

بسیاری از مراکز MRI به بیمار اجازه می دهند که یک نفر همراه را به داخل اتاق ببرد.

داخل دستگاه MRI مجهز به تهویه هوا و دارای نور کافی است. انواع جدید آن نیز دارای پخش موسیقی و تلویزیون هستند.

اگر ماده کنتراست تزریق شود ، احساس سرما تا یکی دو دقیقه طبیعی است.

فرد بلافاصله پس از عکسبرداری می تواند به فعالیتهای عادی خود بپردازد. تعداد کمی از بیماران دچار عوارض جانبی ماده کنتراست از جمله استفراغ و خونریزی موضعی می شوند. همچنین فرد به ندرت دچار حساسیت هایی از قبیل سوزش چشم و یا تورم می شود.

همچنین ضروری است که مادران شیرده ، 36 تا 48 ساعت پس از تزریق ماده کنتراست شیردهی نکنند.

چه کسی نتایج را بررسی می کند؟

یک رادیولوژیست و یک پزشک متخصص تصاویر را بررسی می کنند و نتایج به فرد مراجعه کننده یا به پزشکی که درخواست عکسبرداری را داده ، ارجاع داده می شود.

مزایا و خطرات این روش چیست؟

مزایا:

_ MRI انسان را در معرض مواد رادیو اکتیو قرار نمی دهد.

_ عکس های MR از بافت های  نرم اعضای بدن  مانند قلب و ریه و... دارای حساسیت بیشتری برای تشخیص موارد غیر عادی و یا جراحت های موضعی ، نسبت به روش های دیگر است. همین قابلیت ها باعث شده که MRI یک روش گران بها باشد.

_ MRI یک روش تثبیت شدۀ تشخیصی برای سرطان، مشکات قلبی عروقی و ناهنجاریهای عضلانی و اسکلتی است.

_ MRI می تواند به پزشکان در بررسی چگونگی عملکرد اعضای مختلف بدن کمک کند.

_ MRI قادر است که مشکلات ریز ستون فقرات مثل دیسک کمر را که با روشهای دیگر به راحتی قابل مشاهده نیست ، نشان دهد.

_ MRI پزشکان را قادر می سازد که کیسه صفرا را بدون هرگونه تزریق و جراحی بررسی کنند.

_ مواد کنتراست که در این روش استفاده می شوند ، نسبت به مواد یدی که در CT و X-Ray استفاده می شوند کمتر آلرژی زاست.

_ برای بررسی قلب، MRI را می توان با روش های X-Ray تلفیق کرد تا نتایج بهتری بدست آید.

خطرات:

_ اگر خطرات و مزایای MRI را با هم مقایسه کنیم ، مزایای این روش بسیار بیشتر از خطرات آن است.

_ میدان مغناطیسی قوی به خودی خود مضر نیست بلکه وسایل دارویی و پزشکی ای که در خود فلز دارند ممکن است باعث ایجاد خطر شوند.

_ تزریق مواد کنتراست زا دارای خطر بسیار ناچیزی هستند. فقط ممکن است که تولید آلرژی کنند. در موارد بسیار نادری هم مشاهده شده که عفونت های پوستی را بوجود آورده اند.

محدودیت های MRI بدن چیست؟

تصاویر با کیفیت بالا تنها وقتی بوجود می آیند که تا پایان ثبت عکس بدون تحرک و ساکن ایستاد.

فرد بسیار چاق ممکن است درون دستگاه های معمولی جا نشود.

وجود اشیای فلزی در بدن ، تصاویر را از نتیجه مطلوب دور می سازد.

نفس کشیدن ممکن است باعث اعوجاج در تصاویری شود که مربوط به سینه و شکم و ... است.

وضوح عکسهای ریه زیاد نیست.

این روش نسبت به روش های دیگر عکسبرداری مثل CT زمان بیشتری را می طلبد.

اگرچه هنوز دلایل چندانی برای زیان آور بودن میدان مغناطیسی برای جنین وجود ندارد اما زنان باردار باید احتیاط لازم را به عمل آورند.

MRI همیشه قادر نیست تفاوت تومور و مایع ادم (Edema) را تشخیص دهد. همچنین قادر نیست مقدار کلسیم موجود در تومور را شناسایی کند.

همانگونه که گفته شد MRI گران قیمت تر از روش های دیگر است و زمان بیشتری را می طلبد.

سی تی اسکن بدن چیست؟

CT Scan که CAT هم نامیده می شود یک روش پزشکی بدون درد و خونریزی است که به پزشک در اتخاذ نوع مداوا کمک می کند.

عکسبرداری CT از یک نوع ویژۀ تجهیزات اشعۀ X استفاده می کند تا تصاویر متنوع و مختلف از داخل بدن تهیه نماید و بوسیله ارتباط با کامپیوتر سطح مقطع های مختلفی که توسط اشعه X بدست آمده بررسی می شود. که این تصاویر را می توان روی صفحۀ مونیتور یا عکس های چاپ شده مشاهده کرد.

CT scan از اعضای داخلی، استخوان، بافت های نرم و رگها ، عکس های واضح تری را نسبت به عکس های اشعه X معمولی فراهم می کند.

با استفاده از دستگاه های مخصوص و دقیق برای تفسیر عکس های سی تی اسکن بدن ، رادیولوژیست می تواند راحت تر به تشخیص مشکلاتی چون سرطان ، بیماری های قلبی، بیماری های عفونی و اختلالات عضلانی-اسکلتی بپردازد.

کاربرد های عمومی این روش چیست؟

عکس برداری سی تی اسکن ؛

_ یکی از بهترین روش ها برای بررسی شکم و قفسه سینه است چون عکسهای دقیقی را از انواع بافت ها ارائه می دهد.

_ اغلب، روش مرجع برای تشخیص بسیاری از انواع مختلف سرطان ها مثل ریه و کبد و لوزالمعده برای پزشکان است که می توانند شکل و اندازه تومور و مکان دقیق آن و همچنین پیشرفت آنرا مشاهده کنند.

_ در تشخیص مشکلات ستون فقرات و دست و پا و ساختارهای استخوانی دیگر با ارزش است چون می تواند حتی استخوان های بسیار کوچک را از بافت های اطراف آن مثل عضلات و رگها، تفکیک کند.

_ یک روش تشخیصی است که نقشی مهم را در تشخیص و بررسی و درمان مشکلات عروقی بازی می کند که در صورت عدم تشخیص می تواند منجر به مرگ شوند.

 پزشکان اغلب آزمایش سی تی اسکن را به دلایل زیر انجام می دهند:

_طراحی و اجرای صحیح درمان تومور

_ بررسی لزوم بیوپسی و دیگر اعمال تشخیصی

_ طرح ریزی عمل جراحی

_ اندازه گیری چگالی مواد معدنی استخوان برای تشخیص پوکی استخوان

_ تشخیص نیاز به جراحی کبد، طحال، کلیه یا دیگر اعضای داخلی بدن.

چگونه باید برای سی تی اسکن آماده شد؟

برای آزمایش باید لباسهای گشاد و راحت پوشید. ممکن است لازم باشد لباسهای مخصوص بیماران پوشیده شود.

اشیای فلزی مثل ساعت و عینک و ... ممکن است بر روی عکس تاثیر بگذارد ، پس باید آنها را قبل از عکسبرداری از خود دور نمود. حتی شاید نیاز باشد از استفاده از سمعک نیز خودداری شود.

همچنین در برخی موارد شاید به مریض گفته شود که از خوردن و نوشیدن قبل از عکسبرداری خودداری شود ، مخصوصا اگر مواد کنتراست در آزمایش مورد استفاده قرار گیرد. در صورت مصرف برخی داروها و یا داشتن آلرژی ، مخصوصا به مواد کنتراست ، باید پزشک را مطلع کرد.

همچنین در مواردی چون بیماری های قلبی ، آسم ، بیماری های کلیوی،  مشکلات تیرویید و یا دیابت باید به پزشک اطلاع داده شود. برخی از این موارد ممکن است عوارض جانبی غیر معمول را افزایش دهد.

همچنین زنان حامله نیز باید پزشک را از حاملگی خود با خبر سازند.

این تجهیزات شبیه چیست؟

سی تی اسکن دستگاه بزرگی است که حفرۀ بزرگی  در وسط آن قرار دارد. تخت آزمایش قابل حرکتی به حالت کشویی وارد حفره می شود. در مرکز دستگاه ، حباب اشعه X و گیرنده الکترونیکی اشعه X در مقابل همدیگر بر روی حلقه ای قرار گرفته اند که حول مریض دوران می کند. کامپیوتری هم تصاویر را بررسی کرده و مونیتوری هم در اتاقی مجزا تصاویر را نشان می دهد.

این پروسه چگونه انجام می شود؟

در بسیاری موارد CT مثل دیگر روشهای عکسبرداری اشعه X عمل می کند. همانگونه که می دانید اشعه X شکلی از امواج الکترومغناطیسی است که می تواند به داخل بدن نفوذ کند. نقاط مختلف بدن مقادیر جذب متفاوتی از اشعهX دارند.

در عکسبرداری های مرسوم اشعه X ، سلسله کوچکی از پرتوها به سمت بدن منتشر می شوند و توسط عکس یا فیلم ثبت می شوند که در آن استخوان به رنگ سفید و بافت های نرم به رنگ خاکستری و هوا به رنگ سیاه است.

بوسیله سی تی اسکن ، پرتوهای بیشماری از اشعه X و گیرنده های الکترونیکی اشعه X حول مریض دوران می کند، مقادیری از این پرتو ها توسط بدن جذب می شود. در همان هنگام ، تخت بیمار روی اسکنر حرکت می کند که در نتیجه مسیری حلزونی توسط اشعه X روی بدن طی می شود. یک برنامه مخصوص کامپیوتری ، این عکس های متوالی را ، برای بدست آمدت تصاویر دو بعدی از سطح مقطع های عکس برداری شده،  بررسی می کند و در نهایت بر روی مونیتور نمایش می دهد.

عکس های تهیه شده توسط CT Scan را می توان به قرص های بریده شده از یک نان باگت تشبیه کرد. وقتی تصاویر را دوباره توسط کامپیوتر بر روی هم سوار کنیم بسیار به جسم داخل بدن شبیه خواهد بود.

بهینه سازی گیرنده های الکترونیکی می تواند سی تی اسکن های جدیدی را بوجود بیاورد که می توانند عکسهای متعددی را در یک دوران به ما بدهند. این اسکنر ها به "multislice CT" یا "multidetector CT"معروفند که قابلیت این را دارند عکسهای با جرئیات بیشتر را در اختیار ما قرار دهند.

سی تی اسکن های پیشرفته بسیار سریع نیز می باشند که می توانند فقط در حدود چند ثانیه از بخشی از بدن عکسبرداری نمایند. سرعت بالا برای مریض های کودک و سالخورده و ناتوان بسیار مفید است.

در برخی سی تی اسکن ها مواد کنتراستی استفاده می شود تا عکسهایی دقیق تر از عضو مورد بررسی بدست آید.

سی تی اسکن چگونه انجام می شود؟

تکنسین بوسیله خواباندن مریض روی تخت دستگاه سی تی اسکن کار را شروع می کند. ممکن است از بالش و بند نیز برای قرار گرفتن بهتر مریض روی تخت ، استفاده شود.

امکان دارد مواد کنتراست مورد استفاده قرار گیرد ، که ممکن است خوراکی یا وریدی باشند ، که بستگی به نوع عکسبرداری دارد.

بعد ، تخت به آرامی روی اسکنر حرکت کرده و تا مریض مکان مناسب قرار گیرد. سپس تخت داخل دستگاه حرکت می کند که در حقیقت سی تی اسکن انجام شده است.

ممکن است به مریض گفته شود که در زمانی مشخص نفسش را حبس کند.

پس از پایان کار عکسها توسط تکنسین بررسی شده تا وضوح و دقت عکسها مورد تایید باشد. در غیر اینصورت ممکن است عملیات دوباره انجام شود.

سی تی اسکن معمولا بین 5 تا 30 دقیقه به طول می انجامد.

در حین این عملیات و پس از آن انسان چه احساسی دارد؟

معمولا سی تی اسکن ها بدون درد هستند. در سی تی اسکن های حلزونی زمان دراز کشیدن بیمار کاهش می یابد.

در طول سی تی اسکن امکان دارد مریض به خاطر بی تحرک ماندن طولانی احساس ناراحتی کند.

اگر از یک ماده کنتراست وریدی استفاده شود ممکن است احساس گرمی یا گرُ گرفتگی  در مریض بوجود آید یا طعم فلز را در دهان احساس کند. گاهی مریض احساس خارش و یا تورم دارد که با تجویز دارو رفع می شود. اگر مریض دچار گیجی یا تنگی نفس شود که می تواند نشانه آلرژی و حساسیت باشد که فورا باید به پرستار خبر داده شود.

اگر ماده کنتراست خوراکی خورده شود ممکن است طعم ناراحت کننده ای داشته باشد که باید تحمل کرد.

وقتی وارد دستگاه سی تی اسکن می شوید ممکن است از علامت های ویژه ای برای اطمینان از قرار گرفتن صحیح در دستگاه ، استفاده شود. در سی تی اسکن های پیشرفته فقط صدا های خفیفی از چرخش و پروسۀ عکس برداری شنیده می شود.

برای کودکان ممکن است به والدین آنها اجازه حضور در کنار بیمار داده شود. البته در مکانی که حداقل تشعشع را دریافت کنند.

پس از انجام سی تی اسکن مریض می تواند به کارهای معمولش ادامه دهد ولی در مواردی که مواد کنتراست استفاده شده ، شاید دستورالعمل هایی به بیمار داده شود.

چه کسی نتایج را بررسی می کند؟

یک رادیولوژیست و یک پزشک متخصص تصاویر را بررسی می کنند و نتایج به مریض یا به پزشکی که درخواست عکسبرداری را داده ، ارجاع داده می شود.

مزایا و خطرات چیست؟

مزایا:

_ بدون درد و دقیق بودن

_ مزیت بزرگ سی تی اسکن این است که استخوان و عضله و رگ را در آن واحد به خوبی تفکیک می کند.

_ برخلاف عکسبرداری های اشعه X مرسوم ، سی تی اسکن عکسهایی با وضوح بالا را از شش و عضلات و رگها و ... به ما می دهد.

_ سی تی اسکن سریع و ساده است در موارد اورژانسی می توان داخل جراحات را به خوبی مشخص کرد تا موارد خطر احتمالی که می تواند جان بیمار را به خطر بیندازد آشکار شود.

_ سی تی اسکن از MRI ارزان تر است همچنین به حرکت و لرزش احتمالی بیمار کمتر حساس است.

_ سی تی اسکن در مواردی هم که وسایل پزشکی در بدن مریض باشد نیز قابل انجام است (بر خلاف MRI).

_ سی تی اسکن بر خلاف بیوپسی و ... بی درد است.

_ سی تی اسکن می تواند نیاز به بیوپسی را از بین ببرد.

_ هیچ اثر رادیو اکتیوی در بدن بیمار پس از انجام سی تی اسکن باقی نمی ماند.

_ اشعه X مورد استفاده در CT معمولا عوارض جانبی ندارد.

خطرات:

_ در این روش می توان کمی احتمال سرطان را مد نظر قرار داد. بهر حال مزایای متعدد می تواند باعث چشم پوشی از این احتمال ناچیز باشد.

_ تشعشع موثر از این روش حدود 10mSv است، مقداری که یک فرد در حدود سه سال به طور طبیعی از محیط اطراف دریافت می کند.

_ زنان باید پزشک را از حامله بودن خود مطلع سازند.

_ بطور کلی ،سی تی اسکن برای زنان حامله توصیه نمی شود چون می تواند برای نوزادشان خطر داشته باشد.

_ مادران شیر ده باید تا 24 ساعت پس از سی تی اسکن به کودکشان شیر ندهند.

_ ایجاد حساسیت به مواد کنتراست یدی شایع است و در صورت آلرژی باید با دقت بررسی شود.

_ برای کودکان فقط در موارد بسیار ضروری باید از سی تی اسکن استفاده شود.

محدودیت های سی تی اسکن بدن چیست؟

بافت های خیلی ریز زانو یا کتف در روش MRI بسیار واضح تر خواهد بود. این روش برای زنان حامله توصیه نمی شود.

فرد بسیار چاق ممکن است درون دستگاه های معمولی سی تی اسکن جا نشود.